Ôi, suy tưởng một mối tình !!! (hay)

Trong Thi
nhân Việt Nam (của Hoài Thanh, Hoài Chân), Lưu Trọng Lư được đánh giá
cao với những bài thơ nổi tiếng như: Nắng mới, Tiếng thu, Thơ sầu rụng,
Một mùa đông, Giang hồ, Còn chi nữa, Thú đau thương, Chiều cổ… Bài thơ
Một mùa đông kể lại một câu chuyện tình thơ mộng nhưng dang dở của thi
sĩ với nhà điêu khắc Điềm Phùng Thị.

Lưu
Trọng Lư thuộc thế hệ mở đầu của phong trào Thơ Mới. Những bài thơ mang
âm hưởng trữ tình lãng mạn, thanh thoát, giàu nhạc điệu của ông, được
công chúng đương thời nồng nhiệt chào đón, đã góp phần đem lại sự chiến
thắng cho Thơ Mới trong buổi ban đầu.
Điềm Phùng Thị tên thật là
Phùng Thị Cúc. Bà là nhà điêu khắc nổi tiếng trên thế giới, được bầu là
Viện sĩ Thông tấn Viện Hàn lâm khoa học, văn học và nghệ thuật châu Âu.
Bà được đưa vào danh sách những tài năng lớn của nghệ thuật thế kỷ XX
trong từ điển Larousse.
Phùng Thị Cúc sinh ngày
18/8/1920 tại làng Châu Ê, xã Thủy Bằng, ven đô Huế, quê nội ở xã Bùi
Xá, huyện Đức Thọ, tỉnh Hà Tĩnh. Bà là con ông Phùng Duy Cẩn từng làm
quan triều Nguyễn, có thời làm tham công chỉ huy việc xây lăng Khải
Định. Mồ côi mẹ từ lúc 3 tuổi, bà theo cha sống ở Tây Nguyên. 6 tuổi đã
theo cha sống khắp các tỉnh vùng cao nguyên trung phần ròng rã 9 năm,
rồi mới về Huế học Trường Đồng Khánh.
Năm 1946, bà tốt nghiệp nha
khoa tại Trường Đại học Y khoa Hà Nội khóa đầu tiên của Nhà nước Việt
Nam Dân chủ Cộng hòa. Toàn quốc kháng chiến, bà ra vùng tự do phục vụ
cho cách mạng. Vì một cơn bạo bệnh, Phùng Thị Cúc được đưa sang Pháp
điều trị. Tại Pháp sau khi khỏi bệnh, Phùng Thị Cúc tiếp tục theo học
và tốt nghiệp bác sĩ nha khoa. Sau đó Phùng Thị Cúc đã kết hôn với bác
sĩ Bửu Điềm. Tên Điềm Phùng Thị ra đời từ đó. Mãi đến năm 30 tuổi, bà
mới đến với nghệ thuật điêu khắc. Vào năm 46 tuổi, bà có cuộc triển lãm
đầu tiên và được công chúng Pháp chào đón nồng hậu. 36 tác phẩm điêu
khắc của bà được đặt khắp lãnh thổ nước Pháp. Tên tuổi của Điềm Phùng
Thị đã nổi danh khắp châu Âu. Những năm cuối đời bà quay về sống ở quê
hương và đã mất ở Huế năm 2002.
Trở lại với thời điểm và
nguyên cớ ra đời của bài thơ Một mùa đông. Khi đó Cúc mới là một cô nữ
sinh, từ Huế ra Hà Nội học Trường Thăng Long. Trên chuyến tàu tốc hành
Huế - Hà Nội, cô được người chị là bạn của Lưu Trọng Lư gửi gắm nhà thơ
trông nom giùm em gái, với lời dặn thân tình "Dọc đường giúp em một
chút".
Cúc là một cô gái Huế sang
trọng, đài các, hoa khôi của Trường Đồng Khánh. Gương mặt kiều diễm với
đôi mắt đẹp mang nét buồn vời vợi cùng nụ cười thiên thần có má lúm
đồng tiền đã hút hồn nhà thơ đa tình của chúng ta ngay từ phút đầu gặp
gỡ. Suốt chặng đường dài hai người cũng chẳng có chuyện gì nhiều để nói
với nhau. Cúc im lặng ngắm cảnh dọc đường. Và nhà thơ thì lẳng lặng
nhìn ngắm giai nhân.
Khi tàu về đến ga Hà Nội, nhìn
thấy trên gương mặt người đẹp thoáng chút lo lắng, vì đây là lần đầu
tiên cô tới Thủ đô, nhà thơ đã hỏi địa chỉ và tình nguyện đưa cô đến
tận nơi. Thi sĩ đã thực hiện đúng lời bạn dặn dò và chắc hẳn đó cũng là
"mệnh lệnh của trái tim" chàng.
Tìm đến đúng địa chỉ, Lưu
Trọng Lư đưa Cúc lên tận căn gác nhỏ, nơi có căn phòng của những người
bạn, người chị của cô đang ở. Chào hỏi, dặn dò rồi bịn rịn chia tay.
Khi vừa xuống gác, ra đến đường thì tình cờ Lưu Trọng Lư gặp thi sĩ
Phạm Hầu - người bạn nhỏ của nhà thơ khi đó đang học Cao Đẳng Mỹ thuật
ở Hà Nội. Phạm Hầu mời Lư vào nhà chơi. Khi lên gác, bước vào một căn
phòng, mở cửa sổ ra, nhà thơ giật mình khi nhìn thấy người bạn đường
xinh đẹp mà mình vừa chia tay ít phút trước đây đang ở ngay bên khung
cửa sổ của căn phòng đối diện. Vậy là không một chút đắn đo, Lư quay
sang nói ngay với bạn: "Mình ở luôn đây với cậu được không?". Phạm Hầu
nhiệt tình vui vẻ đồng ý ngay. Lưu Trọng Lư vui sướng ngây ngất. Nhà
thơ chỉ còn biết cảm ơn trời đất đã run rủi cho mình được gặp mối duyên
may mắn kỳ lạ này. Suốt mùa đông năm đó, giữa cái giá lạnh của tiết
trời Hà Nội nhà thơ đã được sống trong sự ấm áp dịu nhẹ của một mối
tình sáng trong, thơ mộng.
Ở căn phòng bên này cô gái
cũng không thể vô tình. Bởi ngay lần đầu tiên, khi nhà thơ nhìn qua cửa
sổ đã bắt gặp đôi mắt Cúc mở to, sững sờ nhìn người anh "dẫn đường" rồi
sau đó bối rối mỉm cười rời khỏi khung cửa. Sau này, thật lạ lùng mỗi
khi nhà thơ bất thần mở cửa sổ lại nhìn thấy Cúc: khi thì đang ngồi đọc
sách ôn bài, khi thì đang cắm một lọ hoa. Cũng có khi Cúc chẳng làm gì,
ngồi suy tư mơ mộng. Cũng có khi nghe một tiếng ho nhẹ, nhà thơ mở hé
cửa nhìn sang lại bắt gặp nụ cười bối rối, e thẹn của người đẹp. Cũng
có lần khi mở cửa sổ, nàng không hề ngước lên nhìn, cho đến lúc cánh
cửa như tự nó khép lại. Lại có lần không biết vì chuyện gì, Cúc ném
sang bên này một cái nhìn hờn giận, trách móc khiến nhà thơ ngơ ngẩn
suốt một buổi chiều.

[You must be registered and logged in to see this image.]

Tác phẩm của bà Điềm Phùng Thị.

Mọi việc dường như chẳng có gì
khác lạ: Cửa sổ mở rồi lại đóng, đóng rồi lại mở. Thế nhưng sự trông
đợi nhớ nhung đã thấm vào gan ruột từng ngày từng ngày một. Làm sao có
thể nhớ hết được biết bao lần Cúc đã vào trong giấc mơ của thi sĩ đa
tình, đã trở thành nguồn cảm hứng cho bài thơ Một mùa đông ra đời. Bài
thơ gồm 4 đoạn kể lại một "love story" trong mộng ảo mà thấm đẫm những
nỗi đau có thật.
Đôi mắt em lặng buồn
Nhìn thôi mà chẳng nói,
Tình đôi ta vời vợi
Có nói cũng không cùng.
Yêu hết một mùa đông
Không một lần đã nói,
Nhìn nhau buồn vời vợi
Có nói cũng không cùng.
Trời hết một mùa đông
Gió bên thềm thổi mãi,
Qua rồi mùa ân ái:
Đàn sếu đã sang sông.
Em ngồi trong song cửa
Anh đứng dựa tường hoa,
Nhìn nhau mà lệ ứa,
Một ngày một cách xa.
Đây là dải Ngân Hà,
Anh là chim Ô thước
Sẽ bắc cầu nguyện ước
Một đêm một lần qua.
Để mặc anh đau khổ,
Ái ân giờ tận số,
Khép chặt đôi cánh song!
Khép cả một tấm lòng!
Nhà thơ đã lí giải thật tài tình tâm trạng và nỗi lòng của mình. Có lẽ đây là đoạn thơ có những câu thơ ấn tượng hơn cả:
…Em chỉ là người em gái thôi,
Người em sầu mộng của muôn đời,
Tình em như tuyết giăng đầu núi,
Vằng vặc muôn thu nét tuyệt vời.
Ai bảo em là giai nhân
Cho đời anh đau khổ?
Ai bảo em ngồi bên cửa sổ
Cho vướng víu nợ thi nhân?
Ai bảo em là giai nhân
Cho lệ tràn đêm xuân?
Cho tình tràn trước ngõ?
Cho mộng tràn gối chăn?
Thật thú vị khi được biết rằng
trong bài thơ lãng mạn này lại chứa đựng những câu chuyện hoàn toàn có
thực. Nhà thơ Lưu Trọng Lư kể rằng, sau một thời gian sống cạnh nhau,
tình cảm của hai người cũng có "bước phát triển" mới. Theo sự sắp đặt
của những người bạn, có lần hai người đã đi chơi chùa Thầy cùng với một
nhóm bạn. Sau một hồi leo núi, nhìn chung quanh chẳng thấy ai, chàng và
nàng ngượng ngập đi bên nhau. Đến trưa cả nhóm mới trở lại sân chùa
cùng ăn trưa. Bữa trưa có gà quay và rượu vang Pháp. Bắt chước mọi
người, Cúc cũng uống vài li rượu nho. Đôi má ửng hồng và cặp môi nhuốm
màu nho chín, rơi trên trán vài lọn tóc đen nhánh… Tất cả đã tạo thành
một hình tượng nghệ thuật có sức ám ảnh lớn:
… Ngày hôm tiễn biệt buồn say đắm
Em vẫn đùa nô uống rượu say.
Em có biết đâu đời vắng lạnh,
Lạnh buồn như ngọn gió heo may.
Môi em đượm sặc mùi nho tươi,
Đôi má em hồng chúm nụ cười,
Đôi mắt em say màu sáng lạn,
Trán em để lỏng làn tóc rơi.
Tuy môi em uống, lòng anh say,
Lời em càng nói càng chua cay
Anh muốn van em đừng nói nữa,
Lệ buồn sẽ nhỏ trong đêm nay.
Hãy xếp lại muôn vàn ân ái
Đừng trách nhau, đừng ái ngại nhau,
Thuyền yêu không ghé bến sầu
Như đêm thiếu phụ bên lầu không trăng.
Hãy như chiếc sao băng băng mãi
Để lòng buồn, buồn mãi không thôi.
Câu chuyện tình thơ mộng đã
không dẫn đến một kết thúc có hậu. Họ mãi mãi là một đôi tình thân giữa
một nghìn trùng xa cách. Đến năm 1975 họ mới có dịp gặp lại nhau. Cúc
từ Pari về Hà Nội. Người em gái bé bỏng ngây thơ hôm nào đã là bà Điềm
Phùng Thị - một điêu khắc gia nổi tiếng thế giới. Hôm đó Hội Nhà văn mở
tiệc mừng các trí thức, nghệ sĩ ở nước ngoài về, trong đó có Điềm Phùng
Thị và họa sĩ Mai Trung Thứ là người đã say mê vẽ bức chân dung Tôn Nữ
Lệ Minh (vợ nhà thơ Lưu Trọng Lư) năm 17 tuổi. Nhà văn Nguyễn Tuân đã
dắt tay Điềm Phùng Thị đến chỗ vợ chồng nhà thơ Lưu Trọng Lư đang ngồi
và nói: "Đối mặt nhau rồi, ngâm lại bài thơ ngày xưa đi." Tên tuổi của
nhà điêu khắc Điềm Phùng Thị được lưu danh trong từ điển Larousse, đó
là một niềm tự hào đáng kể. Nhưng cũng là một niềm vinh hạnh lớn khi bà
trở thành nhân vật chính trong một bài thơ nổi tiếng của thi sĩ Lưu
Trọng Lư[You must be registered and logged in to see this image.]
[You must be registered and logged in to see this link.]

Chữ ký của