Truyện của nhà văn/nhà báo Lê Thị Liên Hoan (Lê Hoàng)

Các truyện dưới đây được Lê Hoàng, lấy bút danh là Lê Thị Liên Hoan viết và in thành tập truyện Phỏng vấn một anh hề.
Nguồn:vietbao.vn

Phỏng vấn một anh hề

PV: Thưa anh, xin cho biết…
Hề: Đáng lẽ tôi không cho cô gì cả. Tôi biết là cô đã từng phỏng vấn Sạclô.
+ Nhưng ông ấy là vua hề mà!
- Vâng. Nhưng tôi không thích những qui trình bắt đầu từ vua.
+ Anh đừng giận.
- Tôi giận hay tôi vui không dễ phân biệt đâu nhé.
+ Nhân nói tới vua, xin anh cho biết phải chăng ngày xưa ở Châu Âu triều đình nào cũng có hề?
- Chẳng dám chắc. Nhưng không phải triều đình nào cũng có đao phủ.
+ ???
- Đơn giản là vì hề có thể kiêm luôn việc ấy.
+ Hề có thể kiêm gì nữa?
- Nhiều. Nhưng hề chân chính không bao giờ kiêm đầu bếp.
+ Đồ nghề của hề là gì, thưa anh?
- Phong phú lắm. Có người dùng cái chổi. Có người dùng bộ dạng của mình.
+ Còn bản thân anh?
- Tôi dùng số phận tôi.
+ Trong nghệ thuật hiện nay có nhiều hề không?
- Không. Chúng ta có nhiều sự đả kích mà lại có ít hề.
+ Có nghĩa hề là một vị thuốc đắng bọc đường?
- Sai. Hề chỉ kê đơn thuốc.
+ Trên sân khấu hiện nay, các tiết mục hài vừa ăn khách nhất lại vừa bị chê nhiều nhất, tại sao vậy?
- Như tất cả mọi thứ, luôn luôn tồn tại hề rẻ tiền. Đáng lẽ phải chọc vào trí não thì lại chọc vào bản năng.
+ Xin lỗi. Trong đám ma một anh hề, bạn bè làm gì?
- Diễn lại những trò nổi tiếng nhất của anh ấy nhưng không cười.
+ Có tồn tại những nghệ sĩ hài khi biểu diễn rất có duyên nhưng trong đời thường lại tẻ nhạt?
- Cuộc đời là một sân khấu vĩ đại. Có điều là cảm giác của người xem
phụ thuộc vào vị trí họ ngồi sẽ thấy lưng hay mặt của anh hề.
+ Ồ, Sạclô thì cái lưng cũng biểu diễn.
- Đã nói rồi, Sạclô là vua. Than ôi, nhiều ông vua bất tài thì có truyền ngôi, ông vua này lại không thế.
+ Đỉnh cao nhất của hề là gì?
- Là làm cho khán giả nhìn thấy nhau mà cười, mặc dù hề không có mặt ở đó.
+ Còn điểm thấp nhất?
- Là hề cười trước tiên.
+ Phải chăng ở đâu có đám đông, ở đó một anh chàng thuộc nhiều chuyện tiếu lâm sẽ làm cho bà con chú ý.
- Đúng vậy. Tuy những chàng kể tiếu lâm chỉ là một thứ phó hề.
+ Hề có nên mang bạn bè ra cười không?
- Nguyên tắc của hề là không trừ một ai hết. Mọi công dân đều bình đẳng trước hề.
+ Không có ngoại lệ sao?
- Nếu có, đấy là nghĩa địa của hề.
+ Trong các liên hoan xiếc quốc tế, những anh hề đoạt huy chương vàng là những anh hề thế nào?
- Là học trò của những anh hề có thể khiến ban giám khảo cười mà không mở miệng.
+ Khi anh yêu một cô gái, anh có làm trò cười?
- Cái đó rất riêng tư không thể trả lời. Có điều chắc chắn lúc ghét ai tôi thường làm ra vẻ khúm núm.
+ Thuở ấu thơ, tôi có xem phim về một chú gấu trong rạp xiếc đã quen
được ăn sau khi biểu diễn. Chẳng may lạc vào rừng, nó cũng đi bằng hai
chân, xoay tròn và nhào lộn trong trời mưa rét mà không được ăn gì cả.
- Tội nghiệp con gấu quá. Họ dạy nó đủ thứ mà quên dạy là đừng làm trò với chính bản thân. Nhưng mà này, kết phim thế nào?
+ Thú thực là tôi không nhìn thấy gì cả. Tôi khóc, nước mắt làm nhòe
mọi thứ. Chẳng hiểu lúc này mà xem lại phim đó tôi sẽ thế nào?
- À, con gấu vẫn thế thôi, nhưng cô đã già. Người già khó khóc hơn nhưng cũng khó cười hơn.
+ Do mắt kém hay sao?
- Chỉ vì họ có thể nhìn xuyên qua màn ảnh.
+ Anh học nghề ở trường nào?
- Lạy chúa, tôi chưa bao giờ nghe một câu hỏi ngớ ngẩn hơn thế. Những
người dạy hề là những người không bao giờ chịu vào trường cả.
+ Tại sao hầu như không có phụ nữ làm hề?
-Có lẽ vì lòng thương hại. Họ nhường một góc cho đàn ông có ảo tưởng là mình sâu sắc.

Chữ ký của

Đọc để biết những nỗi khổ của sinh viên ta là gì

Giấc mộng đêm hè

Đêm khuya, năm chàng sinh viên nằm trên sân thượng ký túc xá ngắm
nhìn bầu trời lấp lánh đầy sao. Gió từ sông Sài Gòn dịu dàng thổi từng
cơn. Một chàng bỗng nói: [You must be registered and logged in to see this image.]

- Hôm qua ba má dưới quê bán lúa gởi cho tao một tỷ đồng. Ba tao viết trong thư:
“Dạo này gia đình khó khăn vì phải dành dụm sắm thêm bốn chiếc xe hơi
nữa vì ba bắt đầu lớn tuổi, đi cày ruộng mà không ngồi xe máy lạnh thấy
bực bội lắm.
Bữa trước trời không chịu mưa, em gái mày phải liên hệ với nhà máy mua
nước ngọt Coca Cola về tưới ruộng, chưa biết lúa mọc ra sao nhưng kiến
làng mình uống nước ấy nhiều quá, chỉ cần bắt một con thả vào nồi cơm
là tất cả ngọt như chè.
Không hiểu tại sao độ rày dân thành phố đổ dồn về quê, người thì cắt
cỏ, người thì chăn trâu, họ nói vậy vẫn sướng hơn thành thị bị kẹt xe
mà chật chội. Nhiều cô đẹp lắm, mặc váy đầm, phấn son đầy mình cứ giành
cấy lúa với phun thuốc trừ sâu; nhà ta cũng có mấy hoa hậu xin được nấu
cám heo mà ba còn hỏi xem có trình độ Anh văn bằng C không đã.Tội
nghiệp em trai mày khóc quá trời, nó học xong nhà trường đày sang Pháp
thực tập, nó nhờ ba chạy để được về làng nhưng ba nghĩ ai cũng thế thì
bao giờ những dân ở đấy mới có văn hóa nên lại thôi.Số tiền một tỷ này
gửi cho mày là lấy tạm ở tiền ăn trầu của bà ngoại, ba biết như thế là
ít nhưng con chịu khó, nếu thiếu mượn đỡ bạn bè, tuần sau ba gửi tiếp”.
Cả bọn nghe xong, an ủi:
- Tội nghiệp mày ghê!
- Càng nghèo càng ráng học nghe em.

Chàng thứ hai thổ lộ:[You must be registered and logged in to see this image.]
- Chưa khổ bằng tao. Sáng nay thầy hiệu trưởng gọi lên cảnh cáo vì bỏ
cơm ở nhà ăn tập thể sinh viên. Chán quá, quanh đi quẩn lại cũng mấy
chục món đó: heo quay, vịt bát bửu, gà nhồi hạt sen, cá lóc đút lò, cua
rút xương, tôm càng hấp rượu… ai mà nuốt cho được. Đề nghị bao nhiêu
lần là thực đơn phải có rau muống nấu cà, nhà trường hứa sẽ giải quyết
rồi đâu lại hoàn đó. Tuần trước anh thằng bạn bên Mỹ gửi về một hũ mắm
nêm, cả lớp thèm quá phải trùm chăn chấm với bánh mì vì sợ giáo vụ phát
hiện tịch thu.
Những tiếng kêu phẫn nộ vang lên:
- Sao trắng trợn thế nhỉ?
- Đúng là miếng ăn là miếng nhục rồi.
- Để tao kể tiếp. Đã thế đồ ăn họ chế biến rất bừa bãi. Ví dụ như món
canh chua, rau được thái nhỏ như sợi tóc, ướp với nước cốt me bảy ngày,
rồi họ đem từng sợi nhồi vào củ nhân sâm, hấp lên. Sau đó lấy ra cho
vào bụng cá, mang cá ấy thả xuống nước mưa hứng trên là sen vào những
đêm trăng rằm, tiếp theo cá được các thiếu nữ câu lên bằng cần câu
vàng, sau đó cho vào máy vi tính xử lý nửa ngày, lôi cá ra bắt làm bản
kiểm điểm, bắt cá xem chương trình ca nhạc thời trang. Cuối cùng cho cá
vào chậu vẽ các cô mặc áo tắm rồi mới mổ bụng cá lấy rau ra. Chế biến
cẩu thả như thế mà lại trách tao không chịu ăn thì có dã man không?
Cả bọn gào lên:
- Dã man quá!

Chàng thứ ba thét:[You must be registered and logged in to see this image.]
- Tớ mới thực sự bi kịch. Vừa rồi tớ lò mò xuống khu vệ sinh định tắm
thì chả gặp một ai. Nước nóng, nước lạnh, xà bông thơm, khăn bông, dầu
gội đầu, máy sấy tóc, kem dưỡng da để ngổn ngang, thứ nào cũng còn
nguyên trong hộp. Chưa kịp làm gì đã bị những người phục vụ đổ xô ra
hỏi có giặt đồ không, có kỳ lưng không, nếu đồng ý họ sẽ cho tớ tiền
“boa”, nhưng các cậu biết đấy, đời nào tớ chịu bán mình. Phòng tắm sinh
viên được xây rất tồi, gạch men của Ý, gương soi của Đức, còn thảm chùi
chân của Ănggôla, bồn rửa mặt bằng ngọc bích, còn bồn tắm bằng cẩm
thạch. Tớ đòi phải có gáo dừa và xơ mướp để kỳ thì tất cả đều gãi đầu
gãi tai xin lỗi vì những thứ đó phải đặt riêng. Bực nhất là đang tắm họ
cứ bấm chuông hỏi có dùng trà thơm không, có ăn bánh hoa cúc không, có
gội đầu bằng sữa ong chúa không. Ra khỏi cửa còn bắt làm móng chân, bắt
nhúng mình vào bể dầu thơm. Tàn ác đến thế là cùng.

Tất cả nghẹn ngào thông cảm. Chàng thư tư vừa khóc, vừa nói:[You must be registered and logged in to see this image.]
- Nỗi khổ của các anh suy cho cùng vẫn là cái khổ vật chất, còn em khổ
tinh thần mới bi kịch. Em mới vào năm thứ nhất mà vài chục công ty cứ
kiên quyết bắt làm giám đốc, họ nói nếu chờ em ra trường sợ các công ty
khác tranh mất. Từ chối cũng mệt vì đích thân các giám đốc đang tại
chức đến năn nỉ suốt ngày, họ bảo chỉ cần em ừ một cái là họ có cớ về
hưu, chẳng lẽ em không biết thương người lớn tuổi sao? Trong khi chờ
đợi, cái gì họ cũng hỏi ý kiến, thành ra vừa học vừa ký các quyết định
bổ nhiệm, duyệt chi vài triệu đôla, hoặc phải nghiến răng cho ra nước
ngoài ký kết các hợp đồng đến kiệt sức. Đã thế nhiều cô tài tử xinê đòi
yêu em. Họ đứng dưới cửa sổ, trèo lên mái nhà hoặc đánh đu trên cành
cây hy vọng em để ý, hễ gió thổi là rớt lộp độp như mít rụng, rồi lại
leo lên. Em có tấm hình trong thẻ sinh viên bị một cô trộm được phóng
to bằng cái nhà treo giữa ngã tư với dòng chữ: “Sinh viên, người mẫu
gọi là yêu”.

Tất cả ứa nước mắt. Chàng thứ năm lấy chiếc khăn tay màu cháo lòng lau mặt cho các bạn, vắt mạnh xuống sàn gạch rồi nói:
- Kể khổ mãi rồi. Để tớ kể một cái sướng nghe.
- Kể đi!
- Sáng nay tao nằm chơi trên đường, tự nhiên có chiếc xe tải chạy qua
rồi de lại đưa tiền, vì tài xế thấy bụng tao sát vào da nên tưởng đã
cán qua, vội vã bồi thường. Sướng chưa?[You must be registered and logged in to see this image.]

Chữ ký của

Truyện kiếm hiệp của thần đồng văn học VN [You must be registered and logged in to see this image.]

Siêu ngoại

Bữa trước, cu Tí phải làm bài tập làm văn tại lớp ba, trường điểm. Cô
giáo ra đề: “Bằng kiến thức đã học, em hãy kể lại một buổi bà ngoại ở
quê lên chơi”.

Cu Tí say sưa viết, rồi nộp bài như sau:

“Buổi tối hôm đó, hành tinh nhà em đột nhiên trở nên lạnh lẽo. Má tung
người từ trong bếp ra, tay trái cầm một mâm cơm lấp lánh mới nấu theo
phái liên hoàn kiếm pháp hệ Avanđê, tay phải múa ngọn thiết trảo kim
cương vô ảnh. Thét lên tiếng hô xung trận “Avansutô lamsusu”, má phóng
mâm cơm vào giữa bàn.

Ba khoác trên mình bộ giáp trụ Lade May Ô hình kim kê có chữ U mãnh hổ
cùng đường thêu vàng trước ngực, ung dung khoát tay mời quần thần ngự
yến. Vừa ăn ba vừa chỉ giáo:

- Ngày mai phải đưa thằng Tí tới thọ bài ở nhà lão gia đại sư, để nó luyện thêm ít kiếm pháp Anh văn, vi tính.

Má xẹt lửa:

- Đòn thế nó còn non quá. Tôi e không chịu nổi mười thành công lực.

Vừa lúc ấy thì bà ngoại từ cửa phi vô như một tia chớp xanh lè, kèm
theo một tiếng nổ muốn vỡ tung vũ trụ. Lưng đeo bịch trái cây dệt bằng
sợi cacbon, tay xách đòn bánh tét treo trên khúc kim kê thần trượng,
đầu đội khăn rằn theo kiểu mãnh long quá giang. Ngoại cất tiếng cười
sang sảng làm rung chuyển mấy dãy nhà lầu:

- Chào các sư đệ.

Cả ba và má đều vội vàng đứng dậy chắp tay:

- Đa tạ, đa tạ.

Riêng em bay thẳng vào lòng ngoại, miệng thét vang câu xung trận
“Alamakasusu”. Ngoại đảo người bốn vòng theo thế liên hoàn phi đao, hai
tay giương lên như cánh đại bàng, chụp lấy em rồi trói lại, nhét bánh
tét và trái cây đầy miệng muốn tắt thở.

Ba hỏi:

- Đại vương đi từ hành tinh nào tới?

Má kêu:

- Bản thể có được bình an không?

Ngoại đáp xuống ghế, phun bã trầu ra như phun lửa rồi phán truyền:

- Ta thay mặt nhân loại lên đây để thăm các con cháu trong Hệ mặt trời,
không hề có chút tà tâm gì. Vậy mà mới tới bến xe bọn ác ma đã vây kín.
Chúng liên tiếp phóng ra những luồng điện khủng khiếp hy vọng ta bất
tỉnh để tăng giá vé.

Mới nghe đến nay má bỗng dưng đứng phắt dậy, hô một tiếng người cao tới
mái nhà, hai tay nắm lại như hai quả tạ ngàn cân muốn hủy diệt cả bến
xe. Còn ba rút thanh bảo kiếm từ túi quần ra, vung thành vòng tròn sáng
quắc nhanh tới độ một con muỗi bay ngang bị cứa làm tám mảnh mà vẫn
không hay biết gì, tiếp tục bay tiếp.

Ngoại cả cười:

- Các dũng sĩ cứ bình tĩnh. Ta nay tuy quê mùa nhưng đã trải mấy trăm
năm tu luyện theo sách Thọ mai tân gia lễ, trong cơ thể luôn chứa mấy
ngàn viên pin nguyên tử không sợ cúp điện, lẽ nào lại chịu thua lũ hậu
sinh đó. Ta bay người lên nóc xe như mãnh thú xổng chuồng, quơ hai tên
lơ ném mạnh khiến chúng biến mất tăm vào vô cực, chân tay ốc vít rời
hết cả ra, không thể nào còn lắp ráp được. Sau đó ta nhấc bổng xe lên,
mang tất cả hành khách và hàng hóa hạ cánh xuống đầu hẻm trong nháy mắt.

Cả nhà vỗ tay thành những tiếng nổ như sét. Ngoại vươn vai khiến các đốt xương va vào nhau loảng xoảng, hỏi:

- Cơm nguội ở đâu?

Má vội vàng xới ra chén dâng lên. Ngoại nhìn vô, mắt phát ra hào quang
hủy diệt khiến cơm biến thành bột nhão trong phần ngàn giây. Ba cung
kính thưa:

- Tình hình thế giới ra sao ạ?

Ngoại tu một hơi hết nửa bình rượu quí rồi đáp:

- Cũng thường. Chỉ thỉnh thoảng phải đấu vài hiệp khi thiếu nước hoặc
khi giá lúa tăng cao. Nhưng về tinh thần thì karaoke và bida lan tỏa
mạnh lắm. Chỗ các đệ ra sao?

Má thưa:

- Không có chi đặc biệt. Nhưng gần đây các loại sách báo dũng sĩ, siêu
nhân, rồng thiêng, quái vật bỗng nhan nhản thị trường, ào vô đầu óc trẻ
con, nội dung toàn đâm, chặt, chém; lời lẽ toàn quát, mắng, chửi… không
sao giữ gìn nổi.

Ngoại vỗ bàn làm nền nhà lún tới đầu gối:

- Thế các nhà văn thần thánh của ta đâu? Lướt tới hành tinh nào?

Ba khoanh tay:

- Bẩm, họ còn nguyên cả. Nhưng lớp lo viết kịch bản phim, lớp dự thi
truyện ngắn, một số chuyển sang phê bình nhau, không ai lo cho bọn
thằng Tí hết.

Ngoại xoa đầu em, nước mắt rưng rưng:

- Con ơi, phải ra sức tu luyện mới thành chánh quả, nếu có sổ thiên tào
(tức sổ liên lạc) của giáo chủ gửi về nhà cũng đừng phù phép giấu đi.
Bỏ bớt thời gian cung kiếm, tăng nội lực vào ngữ pháp hay giáo dục công
dân, coi thi cử là nhất thời, khổ luyện là vĩnh cửu. Mỗi học trò thành
người siêu kiện thì đất nước mới thành siêu cường được.

Em vâng lời, bay lên hôn vào má ngoại trong tiếng “Alamakasusu" vang rền!

Chữ ký của

Câu chuyện của một người tìm kiếm giá trị bản thân

Người bán mình

Tối nào vợ tôi cũng nhăn nhó. Nếu không “vàng bữa nay lên” thì “đô sắp
tăng giá”, hoặc “mình mua chiếc xe gắn máy thế là lỗ rồi!”. Cho tới một
hôm tôi không chịu đựng nổi nữa:

- Xin em lưu ý cho, em đang sống với một người chồng vô giá, có nhiều
đức tính quí báu hơn cả vàng bạc. Em cần lấy thế làm hạnh phúc và đừng
quan tâm tới những thứ lẻ tẻ tầm thường.

Nàng nhìn tôi, ngạc nhiên pha giễu cợt:

- Thế à? Anh là một nhà khoa học, anh hiểu rằng mọi kết luận đều phải có chứng minh. Anh hãy thử đi.

Tôi vùng lên:

- Được ngay. Rồi cô sẽ biết.

Thế là tôi quyết định thử bán mình. Thú thực là công việc này không
phải là kém hấp dẫn. Tôi cũng muốn thẩm định giá trị bản thân, bởi
nhiều lúc tôi biết chắc là mình cao quí, hiếm, sang trọng, nhưng cũng
có lắm khi tôi cảm thấy… ngược lại. Vậy đây là cơ hội kiểm tra xem cái
gì là đúng, cái gì là sai.

Việc đầu tiên là nghiên cứu luật. Tôi không phải là hàng lậu (dù không
dán tem), cũng không phải hàng giả hay hàng gian, mà cùng lắm chỉ là
hàng “đã xài sơ”. Tôi lại còn nguyên giấy khai sinh, sổ hộ khẩu, giấy
khám bệnh… nghĩa là đủ chứng từ gốc. Vậy tôi được phép kinh doanh, dĩ
nhiên.

Sau đó tôi nghiên cứu chỗ bán. Vào siêu thị chắc họ không nhận mình. Vả
lại tôi cũng không thích cảnh bị sờ nắn, bị xếp chung vào ngăn có chữ
“thực phẩm tươi sống” hoặc “chất tẩy rửa”. Đấy là chưa kể bị bán với
giá hạ hôm khai trương, hoặc tệ hơn nữa, bị đánh cắp. Vào các “sốp" thì
phải trả tiền mặt bằng cao, mà ngồi vào xe trái cây đẩy ngoài đường thì
tầm thường quá. Tôi quyết định tự bán ở nơi trung tâm, mặt tiền. Tuy có
“lấn chiếm lòng lề đường”, nhưng chắc sẽ được thông cảm vì diện tích
không bao nhiêu.

Thế là hôm sau tôi chọn bộ quần áo đẹp nhất, chải đầu đánh răng cẩn
thận, đeo vào cổ tấm biển “Bán mình - giá 10 triệu - thanh toán bằng
chuyển khoản và tiền mặt”.

Mới đứng được nửa tiếng đã có một thanh niên đến nhìn, sau đó thêm hai,
ba tay nữa. Rồi sau đó họ đứng cách tôi vài chục mét, ngực đeo bảng
“Bán một người đàn ông khỏe mạnh, giấy tờ hợp lệ, nước sơn “zin”, máy
chạy êm, một đời chủ, liên hệ tại đây". Cáu quá, tôi đi sang đường khác
đứng và thêm vào tấm bảng trên cổ dòng chữ “miễn trung gian”.

Được chốc lát thì có hai cô đi tới. Họ nhìn tôi từ đầu đến chân rồi trao đổi với nhau:

- Ông này là hàng hiệu.

- Không, hàng nhái. Chị coi kỹ tóc và lông mày kia. Em bảo đảm đồ đây lên.

- Hôm trước cũng mua được một ông y chang mà có hai triệu rưỡi, nghe nói là hàng cầm tay mang về. Thứ này đắt.

Họ bỏ đi. Tôi giận quá. Họ không hiểu giá trị của mình. Hay là đăng
quảng cáo nhỉ? Đưa ảnh mình lên báo kèm theo các chữ “luôn sảng khoái”,
“đỉnh cao của thời đại mới”, hoặc “hãy dùng tôi như dùng mãnh lực của
cọp”? Không, quảng cáo tivi chắc ấn tượng hơn. Tôi sẽ “óng mượt như
tơ”, “khỏe như lực sĩ và rất nhạy cảm”, hay ít ra cũng “nhiều hơn, rẻ
hơn, bổ hơn”. Nhưng đến khi đi hỏi giá quảng cáo thì tôi thất kinh: còn
đắt hơn tôi nữa. Tối hôm đó về nhà, vợ tôi châm chọc:

- Sao, anh bán được anh chưa?

Tôi xạo:

- Có người mua ngay. Anh biết là hớ nên để mai tăng giá.

Mai, tôi đứng đường, ngực đeo tấm biển: “Bán mình. Biết Anh văn, vi tính”.

Chả ma nào hỏi. Thôi chết rồi. Anh văn, vi tính lúc này thiếu gì, mình
lại không phải là con gái trẻ đẹp. Sau vài tiếng đứng suông, tôi lấy
bút viết thêm: “Bán mình, biết Anh văn, vi tính, rửa bát, quét nhà,
luyện thi đại học”.

Bây giờ thì có một đám đông tụ tập. Họ bàn tán với nhau:

- Thứ này không tồn kho cũng tân trang. Coi răng kìa, rõ ràng là làm lại.

- Hôm trước tôi cũng mua một ông, coi ngoài ngon lành không ngờ bên trong bị “luộc” cả.

- Bậy. Đây là hàng CKD chớ đâu phải lắp ráp trong nước!

Cáu quá, tôi lấy phấn viết thêm vào tấm bảng: “Bán mình, bao sang tên, bảo hành sáu tháng, kể cả phụ tùng. Thay nhớt miễn phí”.

Vẫn chẳng ma nào mua. À, hiểu rồi, bay giờ kinh doanh phải có khuyến
mãi. Tôi về tóm cổ con mèo, xách nó theo cùng với lời quảng cáo mới:
“Bán mình. Ngày khai trương tặng thêm một con mèo, một bao da và một bộ
sạc nhanh”.

Giờ thì hình như có kết quả. Một ông coi bộ sang trọng cứ đi qua, đi
lại trước mặt tôi, vẻ cân nhắc, suy nghĩ. Tôi vênh váo đứng chờ. Nếu
ông ta mua thì tốt quá, sợ nhất là gặp các bà hay các cô trẻ đẹp, họ
mua mình về rồi bắt ngồi sơn móng tay hay sai giặt đồ thì tan nát đời
giai!

Cuối cùng, cái ông đáng kính kia cũng dừng lại, nhìn tôi:

- Anh không cần tiền. Anh chỉ muốn khẳng định giá trị của mình, đúng chứ?

- Sao ông biết?

Ông ta thì thầm:

-Vì tôi cũng thế! Mấy năm rồi chả có ai mua. Quê quá! Vậy thế này nhé.
Tôi sẽ mua anh hẳn một trăm triệu đồng. Anh cầm tiền đó về khoe với bà
con, hôm sau lại tới mua tôi cũng giá đó. Thế là tiền tôi không mất mà
giá trị của hai đứa mình lại tăng lên. Bằng lòng chứ?

Chữ ký của

Tiếp tục công cuộc tìm kiếm...

Định giá!

Chắc các bạn còn nhớ do muốn khẳng định giá trị với vợ, tôi đã bán mình
mà không có ai mua cả, hay nói theo ngôn ngữ kinh doanh thì thương vụ
đã không thực hiện được. Đêm về trằn trọc suy nghĩ, tự kiểm điểm, rút
kinh nghiệm, phê và tự phê, tôi chợt nhận ra lý do chính là mình đã
định giá mình không chính xác.

Vậy tôi đáng giá bao nhiêu?

Đấy là một câu hỏi bức thiết cần phải trả lời nhanh, chính xác, trung
thực. Ai cũng đánh giá mình cao hơn thực tế, đó là căn bệnh muôn thuở
của loài người nói chung và tôi nói riêng. Vậy cần phải đến một địa
điểm có chuyên môn, có uy tín và… có giấy phép để thẩm định bản thân.

Trước hết, tôi đến tiệm cầm đồ.

Hùng dũng bước qua đám xe đạp cũ, bàn ghế tủ giường, bình gas, bếp
điện…, thậm chí cả một chiếc bánh cưới chưa kịp ăn mà chú rể cô dâu nào
đó đã đem cầm, tôi gặp bà chủ đang ngồi bệ vệ trên chiếc ghế bố với
những vòng vàng lủng lẳng ở cổ.

- Tôi muốn cầm thân mình, xin bà cho biết giá bao nhiêu?

Liếc đôi mắt mỏng như miếng chả lụa rắc trên những tô mì bán vào ban đêm, bà buông một câu chắc nịch:

- Có gì thế chấp không?

Tôi hốt hoảng sờ túi quần, túi áo.

- Thưa bà không. Tôi chỉ có bản thân mình thôi.

- Thế thì không có giá.

Tôi lảo đảo ra ngoài và trách mình ngớ ngẩn. Học thức như ta, tình cảm
như ta, khỏe mạnh như ta thì giá trị phải được quyết định ở những chỗ
xứng đáng với ta, nghĩa là trong… siêu thị. Tôi gặp ông giám đốc siêu
thị trình bày nguyện vọng. Ông rất vui vẻ:

- Rất sẵn lòng giúp ngài. Nhưng đấy là một mặt hàng quá mới, chúng tôi cần phải tham khảo.

Ông dẫn tôi tới các quầy. Phong phú vô cùng: điện tử, may mặc, đồ chơi trẻ em, dụng cụ gia đình… Ông băn khoăn:

- Muốn căn cứ vào “thực phẩm chế biến sẵn” thì giá ngài cao quá. Còn nếu dựa theo “thức ăn tươi sống” thì giá ngài lại quá rẻ.

Tôi khiêm tốn:

- Xin ông khảo giá ở quầy “chất tẩy rửa” thôi.

- Ồ, quầy này đóng cửa rồi vì bà con hiện nay tẩy rửa bằng tay là chủ yếu.

Thất vọng, tôi tìm tới một cửa hàng không to cũng không nhỏ, nằm trên một con đường không chính cũng không phụ.

- Thưa cô tôi giá bao nhiêu?

Cô chủ hớn hở:

- Có dán tem không?

- Dạ không. Tôi đâu phải đồ nhập khẩu?

- Thế thì so với hôm qua anh xuống ba giá.

Tôi cảm thấy vớ được cái phao:

- Dạ, hôm qua là bao nhiêu ạ?

Cô ta giở sổ:

- Hôm qua cao hơn hôm kia một giá rưỡi, hôm kia kém hôm nọ… hôm nọ vào lúc mười giờ khác lúc năm giờ…

Tôi gào lên:

- Xin cô cho biết giá gốc.

- Loại hàng như anh không bao giờ có gốc vì thiếu chứng từ.

Thất thểu, tôi lê bước tới chợ. Vào nơi bán gà vịt:

- Bà mua tôi không?

- Mua. Xin ông bước lên cân.

Tôi bước lên, bà ta phán:

- Mười ba ký, vị chi là…

Tôi quạu:

- Ăn gian vừa thôi… Tôi cân ở nhà là 60kg.

- Vậy thì về nhà mà bán.

Ra hàng vải, họ cũng đồng ý mua, nhưng lấy thước đo thì một người cao
1m70 như tôi không hiểu sao chỉ còn có năm tấc. Họ đo gian, vậy thì giá
họ đưa ra làm sao tin?

Cuối cùng tôi quyết định vào một tụ điểm. Nghe nói các danh hài có giá
lắm. Mà hình như tôi có khiếu hài. Đã vài lần tôi kể chuyện mình thấy
bạn bè vừa cười vừa lau nước mắt. Liều thôi! Tôi bước vô gặp ông chủ,
tự giới thiệu. Ông ta ra lệnh ngắn gọn:

- Hãy kể một chuyện tiếu lâm.

Tôi kể. Và tôi thấy ông cười. Sướng quá.

Ông phán ngay:

- Anh đáng giá 200.000 đồng/suất. Nếu diễn hai xuất thì ba trăm. Tối nay bắt đầu.

Thế là tôi biết giá của mình. Đúng tám giờ tôi bước ra sân khấu. Khán
giả cười. Tôi hăng quá làm mấy trò liền một lúc. Hình như cũng không
đến nỗi nào. Lúc xuống lĩnh tiền họ bảo chờ đã. Tôi kinh ngạc:

- Buổi sáng nói hai trăm rồi mà.

- Buổi sáng nói thế mà không biết giá khán giả, thưa ông.

- Vậy bao giờ biết?

- Bao giờ tất cả họ đã ra về.

Tôi nhẫn nhục:

- Tôi có thể chờ đến nửa đêm.

- Nửa đêm cũng không xong. Vì cần phải biết hôm sau bao nhiêu người quay trở lại!

Chữ ký của

Hưởng ứng phong trào đội mũ bảo hiểm [You must be registered and logged in to see this image.]

TÔI ĐI MUA NÓN BẢO HIỂM

Thế là xong! Quyết định đã ban ra. Báo đã đăng, đài đã công bố, vợ đã cằn nhằn, bệnh viện đã đay nghiến, nhà thuốc đã buồn rầu.

Tôi đi mua nón bảo hiểm

Nhét vào túi áo “đồng tiền xương máu” vừa “giật tạm” anh em, nhảy lên
chiếc xe nửa Suzuki, nửa Citi sau bao lần sửa chữa mà phân khối hoàn
toàn tối mật, tôi lao ra ngã sáu Sài Gòn, nơi mà thiên hạ đồn trên là
trời, dưới là bụi, ở giữ là nón bảo hiểm.

Quả là danh bất hư truyền. Nón bày la liệt còn hơn dưa hấu đêm ba mươi.
To có, nhỏ có, chẳng ra to, chẳng ra nhỏ cũng có. Màu xanh, màu đỏ, màu
vàng, màu khoai lang…, và đương nhiên có cả màu mắm tép. Nhãn hiệu thì
khắp thế giới: của Trung Quốc, của Nhật Bản, của Đài Loan, và cả của
vương quốc Abara nghe đâu có thủ đô là Marốc (!). Chế tạo thì vô cùng
phong phú: nón bằng sắt, nón bằng nhựa, nón bằng thủy tinh, và hình như
có cả nón bằng…bánh tráng.

Các cô bán hàng mới tuyệt làm sao! Cô thì trắng, cô thì cao, cô thì vừa
trắng vừa cao, vừa cười tươi, vừa xinh đẹp, khiến tôi không còn chút
sức lực nào để bảo hiểm hồn vía.

Siết lại món tiền lần cuối cùng như siết người thân sắp lên tàu đi cách
biệt, tôi rụt rè bước vào tòa nhà rộng mênh mông, nón treo la liệt như
lá mùa thu giữa khu rừng già. Một em lao ra, cười để lộ hàm răng lóe
sáng.

- Anh mua gì?

- Dạ, mua nón bảo hiểm. Tôi cần thứ nào vừa rẻ, vừa bền, vừa sang, vừa nhiều tác dụng.

Cô gái dịu dàng:

- Anh yên tâm đi, cửa hàng của em chất lượng, uy tín, chạy theo tính
mạng của khách hàng chứ không theo lợi nhuận. Ở đây rất đặc biệt, không
tính tiền nón theo to nhỏ, theo xuất xứ, theo kiểu dáng mà theo loại
đường khách đi.

Tôi ngớ cả người:

- Theo đường là sao?

Cô gái nhún nhẩy:

- Làn nón tiệm em bán cho khách căn cứ vào đấy. Ví dụ như khách đi xa
lộ, đường vừa rộng, vừa thẳng thì nguy hiểm nhất là ngồi lâu, ngủ gật.
Bọn em có thứ nón gắn máy ghi âm, cứ thỉnh thoảng lại có tiếng bò kêu,
hay tiếng còi ô tô tải rú lên chọc thẳng vào tai, khiến khách giật mình
choàng dậy.

Tôi cảm phục:

- Hay quá!

- Tất nhiên là hay rồi. Khác với những loại nón tầm thường, chờ cho
khách đụng xe rồi mới bảo hiểm, nón của tiệm em vừa chủ động, vừa sáng
tạo, phòng tránh tai nạn. Ví dụ như khách đi trong thành phố, nỗi nguy
hiểm nhất là gặp đường đào lên đào xuống sâu như con mương, bọn em có
loại nón hễ khách lọt xuống là hai bên nón xòe ra như hai cái tai voi,
khiến khách mắc lại mà không lọt tới đáy.

- Tuyệt! – Tôi reo lên.

- Tuyệt hơn nữa là loại nón dùng đi trong hẻm. Loại này không bịt kín
đầu mà bịt kín mũi, vì đường trong hẻm bây giờ toàn bán quà bánh, mùi
xào nấu bay vào mũi, khiến khách mất tập trung, dễ gây tai nạn. Với
những con đường nhiều quán nhậu, hay gặp cảnh cò đứng ra giữa đường níu
kéo, bọn em khuyên khách dùng thứ nón có phun mỡ, hễ ai túm vào là trôi
tuột đi. Những con đường qua các quán bia ôm, có chiêu đãi viên ăn mặc
hở hang vẫy gọi[You must be registered and logged in to see this image.], thì bọn em dùng thứ nón có hình bà xã lập lòe, chớp tắt ở trên đỉnh đầu.

Tôi toát mồ hôi, nghĩ bụng may quá mình chưa dẫn bà xã qua đây. Cô bán hàng vẫn thao thao bất tuyệt:

- Nón cho loại đường hay có xe ba bánh chở sắt xây dựng dài thòn, bọn
em khuyên khách dùng thứ nón không đội đầu, mà đeo trước ngực đề phòng
sắt xiên vào. Với thứ đường có nhiều cây, khả năng gãy cành rớt xuống
thì có loại nón phía trên bằng thép cục. Còn những con đường lâu lâu
lại có nước từ lầu trên hắt xuống, thì bán thứ nón vừa che nắng vừa có
dính áo mưa. Với loại đường kẹt xe, nón của chúng em sẵn sàng xòe ra
như chiếc dù, bên trong lại lắp sẵn hai chai nước suối. Thậm chí, nếu
khách không đi trên con đường nào, chỉ đi họp thì bọn em cũng có loại
nón chẳng che chắn gì, nhưng lâu lâu lại giơ tay phát biểu cho không
khí cuộc hợp đỡ căng.

Tôi toát hết mồ hôi:

- Trời ơi, không ngờ lĩnh vực bảo hiểm bây giờ đa dạng và phát triển
thế! Nhưng em ơi, anh hay đi trên những con đường vừa là hẻm, vừa là xa
lộ, vừa bị đào, vừa hay có cây rớt, lại có cả bia ôm ngoắt, xa ba bánh
đâm thì nên mua loại nón gì?

Cô bán hàng suy nghĩ:

- Nếu như thế, có lẽ tốt nhất là anh ở nhà, đội gầm giường.[You must be registered and logged in to see this image.]

Chữ ký của

Phỏng vấn một thường dân

Phóng viên: Thưa anh, đối với một thường dân, sợ nhất là gì? Lạm phát tăng, giá cả leo thang hay dịch tiêu chảy cấp?
Thường dân: Ồ, không. Đối với thường dân, sợ nhất khi trở thành… phó thường dân.
Phóng viên: Phó thường dân? Làm gì có chức danh đó?
Thường dân: Đúng vậy. Nhưng tôi vẫn cảm thấy nó lơ lửng trên đầu, mỗi khi tôi có việc.

Phóng viên: Việc gì?
Thường dân: Thiếu gì việc. Nhất là những việc dính tới hành chính, cơ quan.

Phóng viên: À, anh hiểu ra sao về các cơ quan?
Thường dân: Không hiểu nhiều!

Phóng viên: Anh đừng buồn. Chính các cơ quan nhiều khi còn chưa hiểu được lẫn nhau.
Thường dân: Tôi biết. Tôi có buồn đâu. Thường dân trên thực tế, không
giống các nhà văn miêu tả. Họ ít có dịp để buồn. Họ còn phải tập trung
thời gian để kiếm sống. Buồn, thật ra là một cảm xúc khá sang. Cái gì
sang nghĩa là xa xỉ.

Phóng viên: Thôi, thôi, đừng triết lý nữa.
Thường dân: Tôi biết. Nhưng tôi đang suy nghĩ ý nhỏ này: Một xã hội không nên có nhiều phó thường dân.

Phóng viên: Đúng.
Thường dân: Và một cơ quan, một tổ chức, không nên có nhiều phó giám đốc.

Phóng viên: Cái gì?
Thường dân: Phó giám đốc! Anh hiểu ra chưa?

Phóng viên: Hiểu rồi.
Thường dân: Các cơ quan của ta hiện nay, theo thống kê cho thấy, hầu
như vô địch về số lượng phó giám đốc… Ở một tỉnh, người ta đã đếm vài
công sở có tới mười ông.

Phóng viên: Mười ông?
Thường dân: Phải. Còn tình trạng năm sáu ông là vô thiên lủng.

Phóng viên: Tại sao thế nhỉ?
Thường dân: Tại vì có quá nhiều ông không thể về hưu. Cũng không thể
làm cán bộ thường, nhất là những ông có xuất xứ từ những cơ quan sáp
nhập.

Phóng viên: Rắc rối thật.
Thường dân: Đúng là như thế! Nhưng giải quyết rắc rối mới chính là lý
do để bộ máy sinh ra. Và họ đã tìm được cách tuyệt hay: Họ tạo ra nhiều
ghế phó.

Phóng viên: Chán thật.
Thường dân: Vâng. Rất chán. Kinh nghiệm cho thấy, nơi nào càng nhiều
phó, nơi ấy càng lề mề. Lắm ông phó sinh ra chỉ để mỗi việc chờ ông
trưởng về hưu hay ngược lại.

Phóng viên: Tôi biết.
Thường dân: Anh còn chưa hiểu tường tận. Đã phó thì cũng có phòng
riêng, có thư ký và nhiều khi có cả xe hơi… Tóm lại là phó kèm thêm ban
bệ, kèm theo một khoản ngân sách chả phó tẹo nào.

Phóng viên: Bực mình quá.
Thường dân: Bực mình nhất là tuy tôi bình dân, tôi cũng biết rằng rất
nhiều nước trên thế giới có rất nhiều cơ quan không có phó. Thậm chí họ
không hiểu được từ này. Không hiểu từ thời xa xưa.

Phóng viên: Ví dụ?
Thường dân: Hoàng đế Pháp Napoléon Bonaparte nổi tiếng là một vị chỉ
huy chiến trận đại tài. Ông đã nói: "Trong một trận đánh, hai viên
tướng tài sẽ nguy hơn một viên tướng dở, nếu họ cùng chỉ huy".

Phóng viên: Chắc do đấy, chức Hoàng đế chưa khi nào có phó.
Thường dân: Ngài chỉ có kẻ giúp việc mà thôi. Trở lại chuyện bên ta, việc nhiều phó, tôi cảm thấy đang trở thành căn bệnh.

Phóng viên: Đúng.
Thường dân: Hình như chỉ ở ta, nhiều vị giám đốc đi vắng cả tháng cũng
chả làm sao. Nhiều vị cứ nghĩ thế là hay. Tự đắc rằng không có cá nhân
thì bộ máy vẫn điều hành. Tại sao chả ai nghĩ ngược lại là như thế, cá
nhân tồn tại để làm gì?

Phóng viên: À, cá nhân tồn tại để cá nhân khác bao quanh.
Thường dân: Thôi đừng đùa, chuyện này nghiêm túc lắm. Hãy nhìn ra ngoài
xã hội, có quán tư nhân nào tồn tại phó chủ quán không? Những vũ
trường, những khách sạn tư nhân cũng chả khi nào thấy phó. Cho nên có
chuyện gì, ta cũng… tóm được rất nhanh, không hề băn khoăn gì về cơ chế
cả.

Phóng viên: Đấy là một thói quen chịu trách nhiệm đích danh.
Thường dân: Đích danh, đấy rõ ràng là điều chúng ta cần đạt tới.

Phóng viên: Chả đơn giản như anh nghĩ đâu, anh thường dân ạ. Một số cơ
quan của ta, như anh đã hiểu, tồn tại không chỉ để giải quyết những vấn
đề trong xã hội. Nó còn phải giải quyết những quyền lợi của nhau. Mà
chuyện ấy thì chả bao giờ đơn giản.
Thường dân: Phải. Nó sẽ chẳng đơn giản nếu như các nhà quản lý chỉ nghĩ
tới cấp phó của mình chứ không nghĩ tới các phó thường dân. Đấy là điều
cơ bản nhất.

Phóng viên: Chính xác.
Thường dân: Tôi thấy nhà nước ban hành rất nhiều văn bản, mà hình như
chưa văn bản nào quy định cho phép số lượng phó bao nhiêu. Tôi luôn hy
vọng một… phó công văn như thế!

Chữ ký của

Mua ngay kẻo hết...[You must be registered and logged in to see this image.]

DI ĐỘNG TÂN KỲ

LTS: Phóng viên bổn báo đã đột nhập vào trung tâm thiết kế đầu não của
các hãng điện thoại di động hàng đầu thế giới và sao chụp được những
mẫu tân kỳ nhất, chưa được công bố.

Nukoti 7710: Mỏng như tờ giấy, có thể giặt được. Hai nghìn kiểu
chuông để bạn chọn lựa và pha trộn. Hai cổng hồng ngoại, trong đó có
một cổng dành cho người điếc. Nhận diện được kẻ thù và tự động trả lời
bằng tiếng chó sủa. Có chức năng nói dối vợ, có thề nhắn tin cho bạn bè
khi chủ nhân gặp tai nạn.

Nukoti 7720: Hình cái búa. Pin vĩnh cửu, thời gian chờ là hai
thế kỷ, thời gian đàm thoại từ lúc là sinh viên tới lúc về hưu. Chức
năng phát biểu trước hội nghị bằng bốn mươi văn bản soạn thảo sẵn. Đội
lên đầu thay nón bảo hiểm.Gây ngộ độc cho chó mèo nhưng không hại da
tay. Chức năng bốc mùi tự chọn. Gài sẵn chương trình vượt ngục nếu chủ
nhân bị tạm giam.

Nukoti 7730: Cho vào nước sủi bọt và uống như vitamin C[You must be registered and logged in to see this image.],
còn nếu nuốt hẳn thì tác dụng như thuốc giun hảo hạng. Tự làm nổi bật
chủ nhân trong đám đông bằng cách năm phút lại tự động réo chuông dù
không ai gọi. Quay số bằng ánh mắt. Tự động tắt máy khi nhìn thấy mẹ vợ[You must be registered and logged in to see this image.]. Có thể dùng làm micro để hát karaoke. Treo trên tường nhà chống được thằn lằn và ruồi muỗi.

Molarusa 666: Kiểu dáng cái chai, khi bóp mạnh sẽ chảy ra hai muỗng nước tăng lực[You must be registered and logged in to see this image.].
Ăngten thiết kế đặc biệt có thể dùng để ngoáy tai. Màn hình tinh thể
đặc, nhìn vào sẽ thấy trước cảnh sát nếu chạy vượt đèn đỏ. Tữ động phát
ra tiếng rên rỉ khi đến kỳ hạn phải thanh toán cước phí. Gửi thư cho bồ
bằng ba ngoại ngữ. Cho vào tủ lạnh sẽ tự động biến thành kem.

Molarusa 677: Hiện đại. Thanh lịch. Trẻ trung. Để trên bàn thành
gạt tàn thuốc lá, có chức năng mở nút chai. Gài sẵn những câu hỏi thăm
thông thường khi có đám ma, đám cưới. Sạc phin bằng hai loại điện hoặc
bằng nước bọt. Bàn phím có thể dùng để đánh răng. Tự động làm quen khi
ngồi cạnh bạn gái trên 18 tuổi[You must be registered and logged in to see this image.]. Đeo vào cổ sẽ hết nhức mỏi va øđau lưng. Bao da kỵ mỡ dành cho người béo.

Molarua 678: Vỏ màu mắm tôm thanh lịch. Chống cướp giật bằng
cách phun hơi độc gây dị ứng toàn thân. Gọi tên chủ nhân theo tên của
các ngôi sao điện ảnh và người mẫu thời trang. Biết an ủi khi chủ nhân
có tâm sự buồn.

Ekisi 2213: Độc đáo, hoàn mỹ, đa năng, Nửa đêm tự động gọi đến
số máy của những người nổi tiếng. Đọc trộm thư điện tử, gửi bệnh án
bằng tia hồng ngoại. Có thể dùng cắt móng tay và móc quần áo.

Ekisi 2214: Nắp bàn phím kín như nắp nồi. Bao đựng lịch sự bằng
da nhái. Ném vào kẻ khác sẽ tự động quay lai. Để dưới gối ban đêm tỏa
mùi đặc sản dễ chịu. Tự động trả lời vợ là đang họp trong lúc mátxa[You must be registered and logged in to see this image.].
Thay chủ nhân ký vào văn bản. Cúp điện lập lòe như đom đóm. Có gắn sẵn
hai vé thi hoa hậu trong thân máy. Lúc bực mình có thể đập xuống đường
máy sẽ vỡ làm hai máy mới.

Chữ ký của

Cuộc trò chuyện giữa một thầy giáo và một học sinh

Thầy giáo: Chào em. Em đang làm gì đấy?

Học sinh: Dạ thưa thầy, em đang đọc một cuốn tiểu thuyết.

Thầy giáo: Hay lắm. Vì sao em đọc nó?

Học sinh: Thưa thầy, em muốn trở thành nhà văn.

Thầy giáo: Rất tốt.

Học sinh: Và em cho rằng, muốn thành nhà văn, thì việc đầu tiên là phải đọc các nhà văn khác.

Thầy giáo: Rồi quên đi!

Học sinh: Sao ạ?

Thầy giáo: Thầy nói rồi đấy. Em đọc, rồi em phải quên ngay.

Học sinh: Nếu không?...

Thầy giáo: Nếu không thì em sẽ trở thành một nhà văn… tương tự. Mà
trong nghệ thuật, sự tương tự không khác sự… hỏng bét bao nhiêu.

Học sinh: Ý thầy là?

Thầy giáo: Ý tôi là văn học nói riêng và nghệ thuật nói chung, không có mẫu.

Học sinh: Em tin thầy.

Thầy giáo: Tuy tin, nhưng em vẫn hay làm theo mẫu, hay bắt chước mẫu.
Đấy là một trong những thói quen nguy hại nhất của người nghệ sĩ.

Học sinh: Em chưa phải là nghệ sĩ, thưa thầy.

Thầy giáo: Thế nghệ sĩ là gì? Là một cá nhân có khả năng sáng tạo. Thế
sáng tạo là gì? Là làm ra một cái gì đó không giống với tất cả những
cái đã từng có trước đây, đúng không nào?

Học sinh: Thưa thầy, đúng.

Thầy giáo: Muốn làm ra một thứ độc đáo, chúng ta có hai cách: Một là,
tìm hiểu tất cả những gì đã có; hai là, chả cần tìm hiểu gì hết, cứ làm
theo trí tưởng tượng của mình.

Học sinh: Thưa thầy, vậy thầy khuyên em cách nào?

Thầy giáo: Cách thứ ba. Em cứ đọc, em cứ học, nhưng khi sáng tác em phải quên đi.

Học sinh: Quên cả Tolstoy? quên cả Gorki?

Thầy giáo: Đúng. Quên hết. Dù các nhà văn đó có vĩ đại đến đâu. Nếu em
tên Tèo, thì tác phẩm của em là tác phẩm mang dấu ấn Tèo, không thể, dù
là Sheakspeare Tèo hay Victo Hugo Tèo gì cả.

Học sinh: Thưa thầy, em hiểu.

Thầy giáo: Em chưa hiểu hết đâu, trong văn hoá, không có gì khó hơn việc thoát ra khỏi ảnh hưởng của người khác.

Học sinh: Tại sao ạ?

Thầy giáo: Tại vì đầu tiên, những người khác đó quá hấp dẫn và nổi
tiếng. Nổi tiếng đến mức chỉ cần giống như họ cũng sang trọng lắm rồi.
Thứ hai là người ta có thói quen dạy nhau bắt chước.

Học sinh: Khoan đã. Thưa thầy. Chính bắt chước đã hình thành phản xạ.
Chính phản xạ đã hình thành bản năng. Rồi chính bản năng đã tạo nên
hành động.

Thầy giáo: Rồi chính hành động đã tạo thành kinh nghiệm. Rồi chính kinh nghiệm đã dẫn dắt ta đi vào chỗ… kẻ khác đã đi rồi.

Học sinh: Ô!...

Thầy giáo: Những điều tôi nói thật ra không có gì mới. Nhưng trong thực
tế cuộc sống, thói quen dạy, học và làm theo sự bắt chước đã trở nên
trầm trọng, và nguy hiểm hơn nữa, sự trầm trọng này càng ngày càng mang
dấu ấn… tự nhiên!

Học sinh: Nghĩa là?...

Thầy giáo: Nghĩa là người ta coi bắt chước thành chuyện đương nhiên,
chuyện cần làm, và kinh khủng nhất, thành tiêu chuẩn! Hậu quả của nó
là, trong văn học, trong phim ảnh, trong sân khấu đầy rẫy những nhân
vật và những tình huống giống hệt nhau.

Học sinh: Thưa thầy, phải chăng đó là mặt trái của giáo dục?

Thầy giáo: Giáo dục không bao giờ có mặt trái. Nhưng phương pháp giáo
dục thì có. Phương pháp thuận tiện nhất, dễ làm nhất và đơn giản nhất
của giáo dục là dạy học sinh phải làm giống như cái này hoặc làm giống
như cái kia. Nó có lợi ích là tiện và nhanh, an toàn nhưng phương pháp
đó sẽ thủ tiêu sự sáng tạo, vốn là hành vi quan trọng nhất của mọi con
người.

Học sinh: Chính vì thế mà...

Thầy giáo: Thầy khuyên em đọc sách để biết. Nhưng biết rồi để quên.
Thầy khẳng định rằng, sức mạnh của quên đôi khi còn cao hơn sức mạnh
của nhớ. Bởi chỉ có dám quên, em mới dám có những trang viết của riêng
mình.

Học sinh: Thầy có thể đưa ra dẫn chứng được không?

Thầy giáo: Được chứ. Các nhà văn nổi tiếng mà em biết chả có ai học ở
trong trường viết văn. Họ tự học trong cuộc sống là chính. Mà cuộc
sống, chắc em cũng biết, rất ít kiểm tra ta bằng cách thuộc lòng.

Học sinh: Vâng!

Thầy giáo: Không cứ gì văn học, rất nhiều môn nghệ thuật cũng phát
triển theo cách đó, theo cách mỗi cá nhân khác nhau phải có một con
đường khác nhau. Đó là nguyên tắc cơ bản nhất nhưng cũng dễ quên nhất.
Và suy cho cùng, quên còn chưa nguy hại bằng… vờ quên. Em thân yêu của
thầy ạ.

Học sinh: Em xin cảm ơn thầy

Chữ ký của

Tinh thần điện ảnh

(Dựa theo truyện ngắn Tinh thần thể dục của Nguyễn Công Hoan)

Chuyện cũng xảy ra trước Cách mạng Tháng Tám 1945. Có lính lệ mang trát quan về làng:

Thông báo khẩn cấp.

Dân làng chú ý.

Hai ngày nữa, liên hoan phim sẽ diễn ra ở làng ta. Đây là liên hoan
nhiều ý nghĩa, được tổ chức vài năm một lần. Phim hay, có nhiều nam nữ
tài tử khả ái, mọi nhẽ.

Vậy lệnh cho dân làng, tùy trình độ, tùy lứa tuổi, đều phải tham gia
làm khán giả trong các buổi chiếu phim. Và phải vỗ tay luôn luôn.

Thông báo này thay cho giấy mời. Ai xem phim sẽ được cấp giấy chứng
nhận, miễn một số nghĩa vụ về sau. Ai cố tình trốn tránh sẽ bị nghiêm
trị.

Khẩn cấp

Ký tên:

Quan

Bác Phô gái dịu dàng, đặt cành cau lên bàn, năn nỉ lý trưởng:[You must be registered and logged in to see this image.]

- Thưa ông, nhà cháu xin phép ông được vắng mặt trong đợt chiếu này, vì còn bận làm ăn.

Lý trưởng đập bàn:[You must be registered and logged in to see this image.]

- Không được. Việc điện ảnh là việc quan trọng. Đã là liên hoan thì
phải có chiếu phim. Đã chiếu phim thì phải có khán giả, chứ không lẽ
toàn ghế ngồi xem với nhau à?

Bác Phô giả lả:

- Dạ, nhà cháu cũng biết vậy. Nhưng phim khó hiểu quá. Nhiều khi xem đến quá nửa mà vẫn không biết ai yêu ai và yêu để làm gì.

Lý trưởng vung tay:

- Tại sao lại phải hiểu? Cứ tin chắc rằng tác phẩm ấy tốt là được. Có gì thắc mắc cứ tìm đạo diễn mà nghe thanh minh.

Bác Phô sợ hãi:

- Nhà cháu nào dám biết đạo diễn là ai?

Lý trưởng giảng giải:

- Cứ thấy ông nào uống rượu nhiều và vẻ mặt đầy quan trọng, mở mồm là nói tới tính cách với trường phái là đúng.

Bác Phô năn nỉ:

- Thôi, ông châm chước cho. Nhà cháu xưa nay không sai phạm gì. Đợt
liên hoan sân khấu vừa qua cũng đi đầy đủ, nên đợt điện ảnh này xin ông
tha.

Lý trưởng quát:

- Không nhiều lời. Cứ chạy theo vật chất tầm thường, không coi trọng văn hóa thì bao giờ mới văn minh lên được. A lê, đi.

Bác Phô buồn bã quay ra.

Bà cụ phó Bính, mắt kèm nhèm, vừa nói vừa cười rất vô duyên:[You must be registered and logged in to see this image.]

- Thì chỗ thân tình, ông Lý cứ lờ đi cho cháu.

Lý trưởng lại quát:[You must be registered and logged in to see this image.]

- Không được. Đợt sân khấu vừa qua, nhà bà đã trốn rồi, tới đợt xem phim này, chẳng lý do gì mà thoát mãi.

Bà phó nấc lên:[You must be registered and logged in to see this image.]

- Khổ lắm, ông ơi, có phải cháu ngại xem phim đâu. Vì dù sao ngồi trong
rạp cũng không nặng nhọc bằng đi cày. Nhưng xin ông xét cho, xem đi xem
lại bao nhiêu lần, cũng bấy nhiêu chuyện đó, cũng kiểu anh đó thì yêu
kiểu cô đó, chúng cháu ốm cả người.

Lý trưởng dịu dàng:

- Phim nước nhà còn nhiều hạn chế, mình cần có ý thức ủng hộ. Và bây
giờ người ta đổi mới rồi, ngoài yêu đương còn có cả kinh dị, cả hài,
xem không sợ ngủ gật đâu. Mà rạp nhân dịp này cũng quét sạch sẽ, có bán
cả nước giải khát thì lo gì.

Bà phó vẫn cù nèo:

- Biết vậy. Nhưng thưa ông, nhà cháu ba người, mà lần này lại phân công xem những năm phim sợ đi không nổi.

Lý trưởng thét:

- Không nói lôi thôi. Cố gắng chia nhau ra. Nhà bà còn được may mắn là
xem toàn phim truyện đấy. Những gia đình khác, bị phân công xem phim
hoạt hình, họ có dám nói gì đâu.

Bà phó sợ hãi lui ra.

Chị Cả Lò tất bật xông vào:

- Thưa ông Lý, được đi xem phim miễn phí, lại được giao lưu với các tài
tử xi-la-ma, em mừng quá. Nhưng hôm ấy nhà em có giỗ thì làm sao?

Ông Lý nghiêm giọng:

- Giỗ chạp năm nào chả có, còn liên hoan phim ba năm mới thực hiện một
lần. Giỗ chạp cùng lắm chỉ có thịt gà với canh su hào, còn điện ảnh bây
giờ bao nhiêu thể loại, bì thế nào được.

Chị Lò rên rỉ:[You must be registered and logged in to see this image.]

- Thưa ông, em tin ông, nhưng tiệc đã đặt, giấy mời ăn giỗ cũng đã phát rồi. Hay là thế này: nhà em sẽ thuê người đi thay.

Lý trưởng nghĩ ngợi:

- Thật rắc rối quá.

Chị Lò nhanh nhảu:

- Ông cứ ngơ đi là được. Ban tổ chức chỉ nhìn xem ghế có kín không, chứ
đâu nhìn ngồi trên ghế là ai? Cháu đã thấy có buổi chiếu phim người lớn
lại toàn trẻ con và có buổi chiếu phim trẻ con toàn các cụ già. Ông cứ
ngơ đi cho cháu là xong.

Lý trưởng càu nhàu:

- Thôi được. Nể nhà chị xưa nay vẫn chấp hành tốt, tôi xét cho lần này.
Nhưng phải dặn những ai đi thay phải có mặt từ năm giờ sáng.

Chị Lò hốt hoảng:

- Thưa ông, phim bảy giờ tối mới chiếu cơ mà.

Lý trưởng gắt:

- Phim bảy giờ nhưng phải ra rạp lúc năm giờ để vẫy chào các nghệ sĩ ra
mắt. Rồi phải tập trung lúc ba giờ để phát phiếu bình chọn, rồi phải
xếp hàng từ mười giờ sáng để nhận vé, rồi đi từ chín giờ để kiểm tra
trang phục và phát tiền cơm trưa. Vậy có mặt lúc năm giờ sáng còn quá
muộn.

Chị Lò run run:

- Vậy em xin chấp hành. Em cứ tưởng nếu đến tối thì còn mượn mấy đứa
cuốc mảnh vườn, nhưng ông đã dạy thế thì thôi vậy. Em hứa bảo chúng nó
nghiêm túc coi xi-la-ma.

oOo

Ngày khai mạc.

Mới năm giờ sáng đã thấy ông Lý quát ầm ĩ ở sân đình:[You must be registered and logged in to see this image.]

- Sao lại lưa thưa thế này? Còn gì là tính văn hóa, tính nghệ thuật và
muôn ngàn tính khác? Tuần đâu, đi kiểm tra, ai không đi kiên quyết
không cấp các giấy xác nhận từ nay về sau.

Tuần tỏa đi các ngả. Nhưng rất khó gom đủ khán giả. Có anh thì trốn lên
thành phố, có chị đi nằm bệnh viện, lại có bác trèo lên ngọn cây ngồi.
Họ làm như trốn giặc.[You must be registered and logged in to see this image.]

Ban tổ chức ra sức lùng sục. Bắt được người nào là đeo vào cổ một chiếc
vé mời và phát ngay một tờ tóm tắt nội dung phim để khai với báo chí
khi bị hỏi.

Đến chín giờ sáng mới có hơn nửa rạp. Ông Lý nổi cáu:[You must be registered and logged in to see this image.]

- Xem phim chứ có phải đi tù đâu mà sợ ghê thế! Cứ như thế này, ai còn dám làm phim cho chúng nó thưởng thức nữa!

Chữ ký của

Phỏng vấn một cánh diều

Phóng viên: Thưa anh, với tư cách là một cánh diều, anh tự hào vì điều gì?

Diều: Vì tôi được bay cao. Mà sở dĩ lên cao là do tôi được làm bằng
giấy mỏng, chế tạo ra từ cây cỏ thiên nhiên, lớn lên dưới ánh nắng rực
rỡ. Tôi không ham kim loại quý.

Phóng viên: Chẳng hạn… vàng?

Diều: Vâng. Tuy vàng đắt tiền, nhưng khi làm diều thì vàng không bay được.

Phóng viên: Chắc chắn không?

Diều: Chắc chắn. Do đó dù trẻ chăn trâu hay ông tỷ phú muốn thả diều đều phải dán giấy như nhau.

Phóng viên: Vậy, anh bình luận gì về giải "Cánh diều vàng" của Hội Điện ảnh Việt Nam?

Diều: Cái giải mà có ông tổ chức cứ khăng khăng gọi là giải Oscar đó à?

Phóng viên: Phải.

Diều: Tôi không muốn nói đâu.

Phóng viên: Anh phải nói. Anh không thể cứ suốt đời chỉ vút lên tiếng sáo vi vu.

Diều: Thôi được, nhưng dám nói thì có dám nghe không đã chứ?

Phóng viên: Dám.

Diều: Hứa đi.

Phóng viên: Tôi chưa hứa, khi chưa nghe được câu kết luận cuối cùng.

Diều: Còn câu đầu tiên của tôi như sau: Việc sao chép hình thức của
giải Oscar, dưới bất kì hình thức nào (mà ở đây là hình thức vô cùng sơ
sài), cũng hoàn toàn không nên chấp nhận, không phải cách mà một nền
văn hóa tự trọng nên làm.

Phóng viên: Đúng.

Diều: Nếu đã công nhận Việt Nam có cách làm phim riêng, có khán giả
riêng, có những vấn đề "đậm đà bản sắc" thì cũng phải tìm ra cách trao
giải đặc trưng mang "bản sắc đậm đà". Chứ đừng bê nguyên xi công thức
của người ta như thế, lại còn lấy làm hãnh diện và cứ nói bô bô.

Phóng viên: Nhưng anh ơi, Oscar là giá trị?

Diều: Song không tuyệt đối! Và có nước nào trên thế giới bắt chước nó
đâu. Chả lẽ hàng ngàn cái đầu nghệ sĩ không tìm ra một phương thức khác
à?

Phóng viên: Ừ nhỉ. Nhưng thôi anh ạ, trong xu hướng toàn cầu, ta cũng không nên khắt khe quá.

Diều: Nếu không khắt khe, tôi xin vạch ra những điều vô cùng khác biệt.
Đầu tiên là thời gian. Oscar từ mấy chục năm nay, bao giờ cũng trao vào
một ngày duy nhất. Trong khi "Cánh diều vàng" tuỳ tiện thay đổi lịch
trình theo xu hướng… câu giờ.

Phóng viên: Tại vì người ta bảo không thuê được địa điểm.

Diều: Một Hội Điện ảnh cả năm không lo xong địa điểm thì cũng chả nên có địa điểm làm gì.

Phóng viên: Rồi người ta bảo phụ thuộc vào lịch phát tivi.

Diều: Có nghĩa là thực chất giải ấy chả được tivi coi trọng bằng một trò chơi nào đó.

Phóng viên: Ờ đúng.

Diều: Thứ hai, toàn bộ phim của Oscar là phim đã chiếu. Nghĩa là công
chúng có dịp so sánh quan điểm của mình với quan điểm của các nghệ sĩ
hàn lâm. Đằng này, phần lớn phim trong "Cánh diều vàng" là phim chưa ai
thấy mặt, và sẽ có khả năng suốt đời chả thấy bao giờ.

Phóng viên: Anh ơi, đây là giải mang phong cách chuyên môn.

Diều: Nếu toàn chuyên môn hãy đóng cửa trao cho nhau trong nhà, sao cứ khăng khăng bắt người ta chứng kiến?

Phóng viên: Ôi!

Diều: Thứ ba, giải Oscar do hàng ngàn người bình chọn. Còn "Cánh diều
vàng" do năm bảy ông, mà vài ông trong đó cứ đến phiên lại ngồi đấy vì
chức danh nó thế. Chứ chả do thành tích hay do uy tín vẻ vang gì!

Phóng viên: Hừm.

Diều: Thứ tư, giải Oscar bao nhiêu năm cơ cấu không bao giờ thay đổi.
Còn "Cánh diều vàng" mỗi năm một kiểu, không có một tiêu chí thống nhất
và hình như đều do mình ông "Tổng" nghĩ ra.

Phóng viên: Chẳng hạn kiểu gì?

Diều: Năm nay sẽ có phim hay nhất, rồi phim có vé bán nhiều nhất. Sau đó lại là phim… đông khách nhất.

Phóng viên: Quái, tại sao đông khách nhất không phải là nhiều vé nhất?

Diều: Tại vì người ta sợ những vị vé mời. Mỗi chư vị này có giá trị
bằng cả ngàn người xem bình thường. Đấy là tôi đoán ra như thế chứ thực
không đầu óc nào hiểu nổi.

Phóng viên: Thế thì tôi cũng chịu.

Diều: Còn điều sau chót nữa, giải Oscar bí mật đến tận phút cuối cùng,
trong lịch sử của nó chưa một lần ai đoán trước được. Còn "Cánh diều
vàng" lắm lúc chưa thi đã biết, tội nghiệp cho nghệ sĩ đến dự phải diễn
xuất một vẻ hồi hộp giả tạo đến đáng thương thay.

Phóng viên: Khổ quá!

Diều: Cái giải ấy hình như không cần cảm xúc nơi thiên hạ. Mà chỉ cần
xong việc mà thôi. Tôi nghĩ rằng đằng sau những lời hoa mỹ là một thói
quen làm việc cẩu thả, một sự coi thường công chúng và một sự hiểu biết
kém về nghệ thuật và văn hóa Việt Nam.

Phóng viên: Ái chà, Diều ơi, bao nhiêu năm nay anh không nói, bây giờ lại nói căng ghê.

Diều: Diều bay cao được là diều luôn luôn làm căng dây như một sợi dây đàn. Không có cái kiểu lập lờ, vi vu tẻ nhạt.

Phóng viên: Nhưng Diều ạ, anh đừng quên mình bay cao nhờ gió.

Diều: Và mỗi "Cánh diều vàng" sang trọng nhờ phim. Một năm có sáu, bảy
bộ phim, phần lớn đều không ra rạp mà cứ thổi phồng lên giải này giải
nọ, không nghiêm khắc ngồi xuống tự tìm cách phê bình thì đáng thương
quá đi thôi

Chữ ký của

Lý lịch của một đạo diễn

Lời tòa soạn:

Bây giờ xin việc làm ở đâu đều cần nộp một sơ yếu lý lịch. Gần đây,
chúng tôi có nhận được lý lịch tự khai của một đạo diễn điện ảnh, vậy
xin đăng cho các bạn tham khảo.

Lý lịch cá nhân

Họ và tên: Đạo diễn.

Nghề nghiệp: Làm phim, làm ca nhạc, làm quảng cáo. Quay đám cưới, sinh nhật, nếu giá cả phù hợp có nhận đám ma.

Ngày sinh: Còn trẻ.

Nơi sinh: Nửa thành phố, nửa nông thôn. Nay gọi ngoại thành.

Hộ khẩu hiện nay: Nhà cho thuê.

Nơi thường trú: Cà phê vỉa hè.

Tài sản:

- Một áo vét gia truyền, một cà-vạt thừa kế, ba quần đùi, hai áo may ô.

- Hai kịch bản tự viết. Hai kịch bản chuyển thể.

- Một niềm tin sắt đá vào tương lai. Một nỗi buồn mơ hồ về hiện tại. Một tiếc nuối sâu cay về quá khứ.

Các trường đạo tạo đã qua:

- Sơ cấp nấu ăn.

- Sơ cấp vệ sinh.

- Trung học tài chính.

- Cao đẳng võ thuật.

- Bằng E tiếng Anh.

- Phổ thông âm nhạc.

- Tiến sĩ đường phố.

- Viện sĩ về karaoke.

- Giáo sư ngồi.

- Cao đẳng điện ảnh.

Các giải thưởng đã nhận (cả trong nước và quốc tế):

- Huy chương bạc đơn ca toàn khu phố.

- Huy chương vàng ngâm thơ phường.

- Cúp vô địch tấu hài do nhà hàng hát với nhau tặng.

- Bằng khen phim tài liệu Lỡ một đời trai.

- Giải khuyến khích kịch truyền hình Sâu răng vĩnh viễn.

- Lọt vào sơ tuyển cuộc thi Siêu mẫu vùng ven.

- Bông cúc thủy tinh cho phim Chính mình là thủ phạm.

- Giải Thằn lằn vàng tại Liên hoan phim quốc tế Bắc Phi cho phim Tình yêu vô vọng.

- Giải Châu chấu thiếc tại Liên hoan phim quốc tế các nước nói tiếng Ét-ki-mô cho phim Hiểu ra thì chết.

- Giải Gà quay vàng cho phim video Giấc mơ no bụng tại Liên hoan phim quốc tế Mobatu (một hòn đảo ở Nam cực).

- Giải dàn dựng nhanh nhất cho phim dịch vụ Sinh nhật cụ bà.

- Giải quay ít tốn kém nhất cho phim đám cưới A Xìn sánh duyên A Xíu.

Các bài báo chính đã viết về mình:

- Đạo diễn X - một khát khao thần bí đăng trên báo Cao su và xuất khẩu.

- Đạo diễn X - về già sẽ thành công đăng trên tạp chí Chăn nuôi và đời sống.

- Đạo diễn X - không biết gì nên không biết sợ đăng trên báo Tin vịt toàn cầu.

- Đạo diễn X - tôi không ăn nên tôi tồn tại đăng trên báo điện tử Mách nhỏ thị dân.

- Đạo diễn X - mầm non nghệ thuật đăng trên báo Dinh dưỡng trẻ em.

- Đạo diễn X - khủng long hóa thạch đăng trên báo Mỹ phẩm và giá tiền.

- Đạo diễn X - cả đời ngạc nhiên đăng trên tạp chí Cẩm nang nội trợ.

Những người đã đánh:

- 1 trọng tài bóng đá.

- 2 giám khảo liên hoan phim.

- 2 chủ quán cơm.

- 3 chủ nhiệm phim.

- 1 phó phòng.

- 2 nhà phê bình.

- 1 ông chủ trọ.

Những người đã dọa đánh:

- Chủ rạp chiếu phim.

- Một nhà sản xuất phim.

- Hai trăm khán giả.

- Sáu ông thu tiền điện.

- Mười diễn viên nam.

- Một nhà báo.

- Một hội đồng duyệt.

- Hai nhân viên giữ xe quá giá.

- Trưởng phòng tài vụ cơ quan.

- Hội đồng phân phối nhà công ty.

- Bà cho vay nặng lãi.

- Nhân viên bảo hành điện thoại.

Tác phẩm đang thực hiện:

- Kịch bản phim nhựa Lần này thôi rồi chết.

- Kịch bản phim quảng cáo Hãy yêu thuốc diệt ruồi.

- Hồi ký cá nhân Đời tôi - đời phim - đời em.

Những bệnh viện đã điều trị:

- Trung tâm chấn thương chỉnh hình.

- Khoa tiêu chảy cấp, bệnh viện tiêu hóa.

- Phòng trồng răng thị xã.

- Khoa nội thần kinh.

- Khoa ký sinh trùng đường ruột.

- Viện chấm cứu trung ương.

- Khoa hoang tưởng, Viện thần kinh thành phố.

Những bạn bè thường giao du:

- Hai võ sĩ.

- Hai nhà văn (có một người trong đó sách chưa in).

- Bà bán xôi đầu ngõ.

- Chú thợ sửa xe.

- Con gái của một đạo diễn già.

- Một cục phó về hưu.

- Ba giám đốc tự phong.

- Vô số Việt kiều.

- Một thợ mát-xa.

- Ba nữ diễn viên quần chúng.

- Một phó trưởng ban.

- Một chủ cho thuê máy ảnh.

Những người thần tượng:

- Tất cả các chủ ngân hàng.

- Toàn bộ những ai có họ hàng với Trương Nghệ Mưu.

- Toàn bộ các ban giám khảo những liên hoan phim quốc tế.

- Tất cả các thiếu nữ có ba vòng 90-60-90.

- Một vài thầy bói nổi danh.

Những vật đam mê:

- Xe máy phân khối to.

- Quần jeans rách gối.

- Vòng da đeo cổ và vòng kim loại đeo tay.

- Giày cao cổ nhiều bụi.

- Kính đen to.

- Can rượu.

- Răng nanh lợn lòi.

Những thứ ghét:

- Kem đánh răng và bàn chải.

- Khăn tắm.

- Sách dày.

- Phim bạn bè.

- Giấy đóng tiền.

- Xà bông thơm.

- Trai đẹp.

- Gái nghiêm túc.

- Lược chải đầu.

Tôi xin cam đoan lời khai trên là đúng. Nếu sai tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật.

Đạo diễn ký.

Chữ ký của

Thư của hoa Nhài gửi hoa Anh Đào

Anh Đào thân yêu!

Trước tiên, tớ xin tự giới thiệu với cậu, tớ là hoa Nhài. Nếu cậu đã từng đến Hà Nội và đã mở sách ra thì ắt cậu phải biết câu:

“Chẳng thơm cũng thể hoa Nhài
Dẫu chưa thanh lịch cũng người Tràng An”

Nghĩa là, Anh Đào ạ, trong một mức độ nào đấy, tớ tượng trưng cho Hà
Nội. Tất nhiên, Hà Nội, với bề dày văn hóa phong phú của mình, còn
nhiều loại hoa khác, ví dụ như hoa sữa, hoa sấu hoặc hoa ti-gôn nhưng
hoa Nhài vẫn có một vị trí riêng.
Sở dĩ tớ phải nói dài dòng như vậy vì tớ biết cậu, Anh Đào, là hoa
tượng trưng cho Nhật Bản. Cái gì tượng trưng bao giờ cũng đẹp và tinh
khiết, cái gì tinh khiết cũng rất cẩn thận khi đi xa.

Vừa rồi, cậu đã làm một chuyến đi xa. Cậu đã tới Hà Nội. Cậu nở ở đó và
khoe sắc ở đó, một sự khoe rất kín đáo nhưng cũng rất rực rỡ, đúng với
phẩm hạnh và lòng kiêu hãnh của cậu.

Đấy là một dịp rất đáng nhớ vì cậu nên biết, chẳng dễ dàng gì tới được
Hà Nội, nơi văn minh tụ hội, văn hóa phát sinh, là cái nôi của thơ ca,
của tư tưởng, của hoài niệm.

Người Hà Nội, đương nhiên trong đó có giới trẻ Hà Nội, mang trong trí
tuệ một niềm tự hào cứng như thép về tính thẩm mỹ, tính sâu sắc và muôn
ngàn đức tính quý giá nhất từ ngàn xưa hay ít ra, từ ngày xưa. Do đó,
tớ khẳng định một cách long trọng rằng việc cậu nở ở Hà Nội là một vinh
dự cho cậu, là một cơ hội không thể bỏ qua. Bản thân tớ, hoa Nhài đây,
tuy đã ở Hà Nội lâu ngày, và nhiều khi tồn tại thường xuyên trong các
hộp trà, nhưng việc được hiên ngang khoe sắc giữa ban ngày, giữa lễ
hội, giữa cả ngàn người như cậu cũng chả phải dễ dàng gì, nếu không nói
rằng vô cùng hiếm.

Hoa Anh Đào thân mến!

Đến phút này chắc cậu chả còn chút nào nghi ngờ những điều tớ nói. Giới
trẻ Hà Nội, hay nói chính xác hơn, rất nhiều chàng trai cô gái Hà Nội
có mặt ở cái hội chợ hoa ấy đã không hề dửng dưng. Họ cảm thụ cái đẹp
một cách mãnh liệt, một cách cụ thể, khác hẳn với lối cảm thụ chậm chạp
mà các nhà Hà Nội học trong văn hay trong âm nhạc, ẩm thực thường miêu
tả và tin tưởng rằng đấy là cách cảm thụ duy nhất đúng, đầy bản sắc
riêng. Không, cuộc sống đã biến đổi, nhu cầu đã bức thiết, tốc độ đã
nhanh lên. Tốc độ, đấy là phẩm chất quan trọng nhất của xe, cũng như
của cảm giác, hình như điều này thì vô số giới trẻ Hà Nội hiểu rõ.

Khác với các nhà lý thuyết ngồi đầy trong quán nước, nhâm nhi một chén
trà pha từ mấy chục năm, một số chàng trai, cô gái Hà Nội bây giờ nhất
trí rằng hiểu không thể để mà hiểu, hoặc hiểu không để hoài niệm hay để
viết tùy bút sau đó đóng thành tuyển tập khi in. Hiểu là để hưởng thụ,
để giành lấy hoặc để cất đi. Trong trường hợp của cậu, Anh Đào ạ, hiểu
là để bẻ mang về.

Họ đã đua nhau bẻ cậu mang về. Anh một bông, chị một bông, anh một
cành, chị một cành. Trong nháy mắt, từ một cây hoa rực rỡ, cậu tan biến
thành từng mẩu nhỏ, rồi từng mẩu này tan biến vào các túi xách hoặc thò
đầu ra nhìn trong các nắm tay.

Anh Đào thân yêu!

Việc chia nhỏ cái đẹp, bẻ nó ra từng khúc bằng cách vặt hay vặn chéo nó
là một việc không phải ai và không phải bất cứ chỗ nào cũng làm được.
Chỉ khi người ta có một sức khỏe phi thường, có một lối sống được bảo
tồn một cách hoang sơ hoặc được rèn luyện một cách bừa bãi, người ta
mới mang nó trong tim hay trong bắp tay cuồn cuộn.

Việc cậu tan tác sau một ngày trưng bày làm tớ rất vui mừng. Tớ cứ sợ
rằng một số chàng trai hay cô gái Hà Nội chỉ biết đắm chìm trong suy
tư, chỉ rón rén ra hồ Tây nghe tiếng chuông chùa hoặc ra Hàng Đào mua
áo tứ thân. Không, họ đã thay đổi rất nhanh, rất mạnh và rất đáng kinh
ngạc. Kinh ngạc tới há hốc mồm, dù mồm tớ không răng.

Cái hành động xúm nhau, tranh cướp nhau và cười nói vui vẻ bên nhau khi
ngắt hoa ấy chẳng phải vô tình. Nó phải được hun đúc từ muôn ngàn những
hành động linh tinh, những tư duy bé bỏng tích lũy lâu ngày, và chỉ chờ
dịp mới nở ra như pháo hoa rực rỡ. Triết lý của nó là thực dụng. Động
cơ của nó là tranh cướp (dù nhiều khi tranh cướp xong chả hiểu làm gì),
tư duy của nó là “mình không bẻ, đứa khác cũng bẻ” và hành vi của nó là
man rợ hồn nhiên.

Cậu đã hiểu thế nào là “man rợ hồn nhiên” chưa? Mình đoán là chưa, vì
muốn hiểu đâu đơn giản. Mới trải qua một lần bị bẻ, dù mãnh liệt đến
đâu, cũng chưa đủ. Cậu phải thêm vài cái nữa cơ. Nhưng mình có thể tóm
tắt như sau: Man rợ hồn nhiên là man rợ không hề biết mình đang man rợ,
thậm chí, vừa man rợ lại vừa chê kẻ khác man rợ hơn mình.[You must be registered and logged in to see this image.]

Hoa Anh Đào thân yêu!

Cả tớ và cậu đều tin rằng Hà Nội là mảnh đất ngàn năm văn vật. Hà Nội
sắp mọc lên những nhà cao tầng, những siêu thị khổng lồ và những nhà
bảo tàng nghe đâu tốn vài ngàn tỉ. Chưa kể thêm những bộ phim. Vài cánh
hoa đào chả là gì trong những dự án vĩ đại đó. Và rất đông bạn trẻ bẻ
hoa hôm nay sẽ vô đó ngày mai, và họ còn tiếp tục bẻ gì hay không thì
chúng mình không sao đoán được. Việc của chúng mình là dù bất kỳ xảy ra
chuyện gì vẫn nên khoe sắc và nên tỏa mùi thơm!

Ôm cậu thật chặt.

Hoa Nhài.

Chữ ký của

Thư của lợn quay gửi lợn tai xanh

Anh Xanh thân yêu!

Được tin anh gặp tai nạn, em rất buồn. Thôi anh ạ, sông có khúc, người
có lúc và lợn có thời kỳ. Đừng quá sợ và quá lo lắng khi tính mạng của
anh giờ phút này đang nguy cấp.

Anh Xanh!

Anh nên bình tĩnh. Chắc anh cũng biết, tai không phải là bộ phận quá
quan trọng trong cơ thể cao quý của chúng ta. Nói đến lợn, hay như
nhiều địa phương còn gọi, nói tới heo, là phải bàn đến chân giò, đùi,
mông, nạc, ba rọi... chứ tai không được nhấn mạnh, cùng lắm chỉ cắt ra
ngâm dấm hoặc làm giò thủ mà thôi.

Tất nhiên, anh có thể cãi với em rằng anh chỉ có mỗi hai tai, chứ xương
sườn đầy ra, và chân giò tới bốn chiếc. Cái gì hiếm ắt phải quý. Nhưng
anh ơi, anh và em cũng chỉ có một cái đầu, mà đầu bọn mình cũng đã bao
giờ được đánh giá cao đâu. Đầu heo là thứ bán rẻ nhất ở chợ, và em sợ
rằng thời buổi này, các thứ đầu khác cũng chả khác bao nhiêu.

Anh cũng có thể cãi em rằng tai để nghe. Cuộc sống không nghe thì còn
chi thú vị. Vậy anh thử suy xét kỹ, hằng ngày anh nghe được gì nào?
Phần lớn là tin tức thức ăn cho heo lên giá hoặc bị làm giả, tin heo
được giết mổ lậu là những tin thời sự. Còn tin văn nghệ thì nếu em
không nhầm, ca nhạc chưa có bài hát nào về heo cả, điện ảnh mà quan tâm
đến heo chỉ toàn ngụ ý xấu xa. Rõ ràng, nghe không quá cần thiết, quá
mang lại nhiều cảm xúc như anh tưởng.

Tai xanh ơi!

Em không hề có ý coi thường bệnh của anh. Em biết một cách sâu sắc rằng
trong mỗi con người (à quên, trong mỗi con heo) cũng như trong xã hội,
một căn bệnh nhỏ cũng có thể dẫn đến bệnh to, và bất cứ sự coi thường
nào cũng có khả năng không lường trước hậu quả. Song anh hãy có cái
nhìn toàn diện về vấn đề này, hỡi anh thân yêu của em.

Chúng ta là heo. Chúng ta không phải cá vàng, không phải chim họa mi,
nghĩa là xã hội nuôi chúng ta chả phải để ngắm, mà để làm thịt ăn.

Đầu tiên, chúng ta hãy vinh dự với vai trò đó. Có nhiều cách đóng góp
cho nhân loại: kẻ bằng trí tuệ khoa học, kẻ bằng thơ ca, kẻ bằng bàn
tay khéo léo, kẻ bằng những tư duy triết học táo bạo. Còn chúng ta thì
đóng góp bằng xương thịt của mình. Bằng cách hầm chúng ta, nấu cháo
chúng ta, kho và xào chúng ta, nhân loại dễ dàng hơn trong quá trình
tiến hóa. Đấy chả đáng vinh dự hay sao?

Chúng ta, dù tai xanh, tai đỏ hay tai vàng, tai tím hoa sim cũng còn
hơn tất cả lũ chuột hay lũ ruồi muỗi bất kể tai chúng màu gì. Quá trình
đóng góp cho tiến bộ xã hội, dù về phương diện ẩm thực cũng như bất cứ
phương diện nào, là một quá trình gian khổ, trong đó dĩ nhiên có hy
sinh, mất mát và nhiều sai lầm, nhiều tai nạn.

Em biết anh chả tiếc thân mình. Thứ nhất, thân anh xưa nay cũng chả
phải của anh (giống hệt như em vậy). Thứ hai, anh đã được giáo dục rằng
thiên đường của chúng ta không phải ở trong chuồng, mà trong cửa hiệu,
rồi trong đĩa người xơi.

Do đó, việc bị tai xanh khiến anh đau buồn. Anh sợ rằng bị mất cơ hội
cống hiến. Trên đời có nhiều loại cống hiến. Có loại liên tục, có loại
một năm xét một lần và có loại cả đời một lần. Anh và em thuộc loại thứ
ba.

Thật chả có gì khổ tâm bằng cả năm ăn chơi, tắm giặt, kêu ủn ỉn sau đó
kết thúc cuộc sống trong một hố chôn chung. Ra đi như thế quá âm thầm,
quá bất công và uổng phí.

Hỡi tai xanh anh dũng!

Đừng vội bi quan. Tình thế của anh không hề tuyệt vọng như anh nghĩ.

Từ khi chế tạo ra heo, con người cũng đã chế tạo ra hàng ngàn cách chế
biến. Xả thịt ra rồi kho, rồi luộc là những cách quá tầm thường. Anh và
em còn được làm nem, làm chà bông, làm giò chả, làm xúc xích, lạp
xưởng. Mà những món tuyệt diệu này, như anh đã biết, đang có hàng ngàn
nơi chế biến. Nếu cái chết đối với chúng ta là thiên đường, thì thiên
đường dành cho heo nhiều hơn sao trên trời vào lúc đêm hè.

Ở những thiên đường đó, họ cùng lắm chỉ quan tâm đến mỡ và thịt, chả ai
bận lòng với màu của tai, màu của răng, màu của gan hay màu của đủ thứ.
Chúng ta hoàn toàn có quyền mang tất cả màu, kể cả những màu mà các họa
sĩ thiên tài cũng chưa biết tới.

Rồi họ cho phẩm vào, rồi họ cho nước mắm vào, rồi họ cho va-ni, húng
lìu và trăm nghìn thứ khác thuộc về bí mật quân sự. Các sản phẩm ra đều
có hình thức và mùi vị giống hệt nhau. Hay có khác nhau tí chút thì
những cái mũi, những cái mồm của công chúng vốn hằng ngày đã bận bao
công việc, đã nếm đủ thứ linh tinh cũng chả sức đâu mà phân biệt.

Do đó, khả năng cống hiến của anh hoàn toàn không phải tuyệt vọng như
anh vội tưởng. Anh còn dấn thân vô chả quế, anh còn hớn hở đến chỗ nem
chua. Anh dễ dàng vào phòng đông lạnh. Anh chả có lý do gì để tuyệt
vọng, anh Xanh của em ơi.

Anh Xanh yêu dấu!

Tại sao em viết thư này? Tại vì chúng ta đôi lúc chả khác gì ruột thịt.
Em là heo quay. Heo quay nào cũng đỏ rực và nóng giòn. Nhưng anh ơi,
trước khi màu đỏ, em màu gì? Đấy là điều bí mật của thế kỷ. Em tiết lộ
riêng với anh, xin anh đừng nói với ai, nhất là đám tò mò có tên người
tiêu dùng. Trước khi màu đỏ, rất nhiều lúc em có đủ mọi màu, kể cả màu
tím tái hoặc màu xanh. Mà chả phải chỉ xanh tai đâu nhé. Xanh cả toàn
thân, xanh lè, xanh da trời, xanh nước biển hoặc xanh như đít nhái em
cũng đều từng có cả, anh ơi. Và có vì vậy mà ai ăn heo quay phải xanh
mặt đâu. Họ vẫn ăn, và nếu họ nôn ra mật xanh mật vàng thì họ thiếu gì
cách giải thích. Đã thế, em chẳng những được ăn, em còn được cúng cơ
mà. Em đã vượt lên khỏi món ẩm thực thông thường. Em trở thành một thứ
tâm linh.

Hỡi anh Xanh!

Hãy ngẩng cao đầu! Không ai ngăn cản ta cống hiến, nếu họ còn có lòng
tham. Tưởng tượng một thế giới không còn lòng tham, khác nào tưởng
tượng một đại dương không còn nước biển.

Chúc anh vững tin và lạc quan.

Đa Vít Heo Quay.

Chữ ký của

PHỎNG VẤN ÔNG GIÀ NOEL

PV: Thưa ông, trong cuộc đời phát quà của mình, có bao nhiêu kỷ niệm mà ông nhớ nhất?

Già Noel: Nhiều lắm. Và chẳng phải tất cả các kỷ niệm đều vui.

PV: Vâng. Xin ông kể cho bạn đọc nghe.

Già Noel: Có một đêm Giáng sinh, tôi mang đồ chơi đến nhà một cô bé
xinh xắn. Tôi vừa chui vào ống khói thì giật mình lùi lại vì có một ông
già Noel khác chui ra. Tôi buồn quá

PV: Buồn cho ai?

Già Noel: Bây giờ nghĩ lại thấy buồn cho mình. Tôi cũng tốt, ông già
Noel kia cũng tốt. Vậy tại sao ngay cả lòng tốt cũng thích độc quyền?

PV: Ừ nhỉ!

Già Noel: Từ đấy trở đi tôi mới hiểu rằng sự ích kỷ có thể bắt nguồn từ những mục đích rất chân chính.

PV: Vâng thưa ông. Xin ông kể kỷ niệm thứ hai

Già Noel: Lần thứ hai cũng trong một đêm Giáng sinh, tôi tới nhà một em
bé thì sờ túi chẳng còn món đồ chơi nào, mà đứa bé thì chờ đợi cả năm.

PV: Gay nhỉ?

Già Noel: Gay vô cùng. Tôi bèn thò tay lên mũ, nắm một cục tuyết trắng và trao cho em bé. Nó vô cùng hạnh phúc.[You must be registered and logged in to see this image.]

PV: Tại sao thế?

Già Noel: Tại nó ở Phi châu. Nó chưa nhìn thấy tuyết bao giờ.

PV: Tuyệt!

Già Noel: Phải. Tuyệt! Có nhiều thứ đơn giản với người này, sẽ là hạnh phúc vô bờ với người khác.

PV: Tiếp theo...

Già Noel: Tiếp theo có lần tôi gặp một đám trẻ con nghèo. Tôi đọc cho
chúng nghe một cuốn sách viết rất hay của một nhà văn lớn, miêu tả một
căn nhà tuyệt diệu làm bằng mứt, tất cả từ tường đến cửa sổ và bậc tam
cấp đều ngọt như đường.

PV: Hay thiệt!

Già Noel: Vậy mà khi tôi đọc xong, tất cả bọn trẻ đều chả cảm xúc gì.
Tôi hỏi: Các cháu ơi, các cháu thấy truyện thế nào? Cả bọn đồng thanh:
Chúng cháu không hiểu. Tôi kinh ngạc: Tại sao không hiểu?[You must be registered and logged in to see this image.]

PV: Ừ nhỉ. Tại sao không hiểu?

Già Noel: Bọn trẻ đáp: Căn nhà ngọt như đường, nhưng chúng cháu chưa gặp đường bao giờ, thành ra chả hiểu ngọt là cái gì.[You must be registered and logged in to see this image.]

PV: Trời ơi!

Già Noel: Vâng, trời ơi. Từ đấy trở đi, tôi mới biết có nhiều cảm giác
không thể dùng chữ nghĩa mà miêu tả được. Phải cho con người được cảm
nhận trực tiếp, trước khi….

PV: Ôi ông già Noel. Hóa ra cuộc đời ông cũng không hề đơn giản...

Già Noel: Nhưng cũng không hề phức tạp. Bằng chứng là câu chuyện cuối
cùng này: có lần tôi tới một ngôi nhà, tôi cũng chẳng còn gì: Không đồ
chơi, không ngựa xe, không truyện kể và tất nhiên không tiền bạc. (Nhân
tiện nói thêm già Noel chẳng được phép trao tiền bạc bao giờ).

PV: Rồi sao?

Già Noel: Rồi tôi gặp em bé và nói: Cháu ơi, cháu ơi, cháu không có quà, nhưng cháu có ông đây.[You must be registered and logged in to see this image.]

PV: Cảm động quá.

Già Noel: Tôi cũng nghĩ là cảm động. Nhưng đứa bé quay đi và khóc: Ông
ơi, ông rất tốt, nhưng ông không phải đồ chơi, cháu chỉ cần đồ chơi
thôi.[You must be registered and logged in to see this image.]

PV: Nó… Nó… đúng!

Già Noel: Phải. Nó lại đúng. Trẻ con hóa ra đúng hơn chúng ta tưởng rất nhiều.

PV: Kỷ niệm ấy khiến ông nghĩ gì?

Già Noel: Khiến tôi bỏ mọi ảo tưởng về mình...

PV: Ảo tưởng?

Già Noel: Phải, hàng trăm năm qua, các ông già Noel được hàng triệu trẻ
con mong chờ. Họ được dựng tượng, được lên báo, lên tivi và lên phim,
lên truyện…

PV: Rồi sao?

Già Noel: Rồi đến một lúc nào đó, họ tưởng họ là quan trọng, là cần
thiết mà quên béng mất rằng cái cần nhất cho trẻ con là cái túi đồ họ
vác trên lưng.

PV: Tôi không đồng ý với ông về suy nghĩ này.

Già Noel: Vì nhà báo không phải trẻ con. Trẻ con trong sáng và hồn
nhiên. Chúng không sống bằng suy tưởng, trước mắt chúng cần nhận được
những gì chúng mơ ước, rồi các thứ khác sẽ tới sau.

PV: Ý ông là?

Già Noel: Ý tôi là có một số già Noel phát quà mãi rồi cứ tưởng chỉ sự
có mặt của mình cũng khiến trẻ em vui. Họ chẳng hiểu vui như thế đâu
trọn vẹn.

PV: Chà! Ông già Noel, không ngờ ông cũng phức tạp quá!

Già Noel: Thấy rõ vị trí của mình mà coi là phức tạp ư?

PV: Thôi không nói chuyện ấy nữa. Già Noel này, ông giải thích tại sao
lễ Giáng sinh có nguồn gốc từ châu Âu hiện nay càng ngày càng lan sang
châu Á?

Già Noel: Giáng sinh, như mọi thứ khác hôm nay đều đang trong xu thế
hội nhập toàn cầu. Cái gì mang lại hạnh phúc cho con người đều sẽ trở
thành không biên giới.

PV: Tôi hiểu như thế nhưng vẫn muốn một cái gì riêng.

Già Noel: Tôi cũng vậy.

PV: Ngoài xu hướng toàn cầu ra, đêm Giáng Sinh còn phát triển theo kiểu nào?

Già Noel: Theo con đường chuyên nghiệp hoá. Bây giờ, cứ sát tới gần cái
đêm mong đợi đó là hàng ngàn thanh niên học sinh đi đăng ký làm ông già
Noel để kiếm thêm, coi như đấy là một nghề lao động. Ông già Noel đã
được xã hội hoá rất cao.

PV: May mà chưa cơ khí hoá.

Già Noel: Tất cả cái gì "hoá" đều tốt nếu như lượng trẻ em hạnh phúc tăng lên. Đừng sợ bất cứ sự thay đổi nào.

PV: Ông nói đúng. Thế trong cuộc đời mình, đã bao giờ ông phát quà sai chưa?

Già Noel: Có lần tôi có con búp bê bị gãy làm đôi. Tôi tiếc quá, đem
cho hai đứa bé. Một đứa bảo đấy là con cua. Một đứa nói đấy là con bọ
ngựa. Không ai nhận ra đó là con người![You must be registered and logged in to see this image.]

Chữ ký của

Sớ của một đạo diễn phim dâng vua

Tâu bệ hạ!

Thần là một đạo diễn phim. Thời của bệ hạ phim chưa ra đời nên thần xin cúi đầu mạn phép giải thích: Phim còn gọi là xinêma.

Nó có nhiều thể loại, nhưng đơn giản nhất là loại cất kho và loại trình
chiếu. Thần trộm nghĩ, mình xưa nay chuyên về loại cất kho. Nhưng điều
đó không hề ngăn cản hạ thần háo hức với dự án làm phim về bệ hạ. Vì
thứ nhất, thần là một nghệ sĩ, thứ hai việc háo hức với các dự án có
tiền ngân khố nhất là trong nghệ thuật, luôn luôn chứng tỏ sự nhanh trí
và khôn ngoan.

Tâu bệ hạ!

Bệ hạ là đấng anh minh, khiêm tốn. Chưa khi nào bệ hạ giáng chiếu để
làm phim, làm tượng hay làm các thứ cho mình. Nhưng trách nhiệm của
thần là phải tự hiểu ra điều đó. Sự tôn vinh bệ hạ, nếu đúng nơi, đúng
lúc và đúng dịp sẽ có lợi nhiều mặt, những thứ lợi mà thần xin nhấn
mạnh, không thể tính bằng tiền. (Cuộc sống cũng có nhiều cái hại không
tính được bằng tiền, nhưng thần xin phép chẳng kể ra đây!).

Nhân nói đến tiền, thần xin tấu trình là bộ phim về bệ hạ dự tính theo
thần khoảng vài trăm tỉ. Bệ hạ bận những việc lớn lao, không sa vào
những lặt vặt đời thường, nên chắc khó hình dung ra con số đó.

Tâu bệ hạ, thần cam đoan đấy là một khoản tiền rất bé nếu ta dùng để
mua căn hộ cao cấp, vàng bạc hoặc xe hơi. Nó chỉ rất to nếu ta mua trâu
bò, quần áo ấm trẻ con và sách vở.

Nhưng thần khẳng định rằng mang tiền để cân đo với công đức của bệ hạ
là xúc phạm. Mặc dù sự nghiệp của bệ hạ nói riêng và các hoàng đế nói
chung là khiến quốc gia có nhiều tiền, tức trở thành giàu mạnh, qua đấy
dễ dàng tự chủ, nhưng sẽ có những cơ hội mà theo thần, càng tốn kém
nhiều mới càng tỏ ra thành kính, và dịp kỷ niệm hai ngàn năm sắp tới là
cơ hội thần và một số bạn bè thần không thể bỏ qua.

Đọc tới đây, thần biết bệ hạ sẽ đập bàn. Bệ hạ sẽ truyền rằng chỉ cần
thắp một nén nhang, nhìn lên sông núi nghiêng mình, hay thiết thực hơn,
chỉ cần tu sửa phố phường, xây trường mở lớp, cho người già cười nói,
cho con trẻ hát vang là bệ hạ vui lắm rồi, chớ bày vẽ gì thêm nữa, non
sông không phải là rạp hát, không chỉ tồn tại bằng cách diễn là xong.

Nhưng bệ hạ ôi, bệ hạ không hiểu được thần và bạn bè thần, vốn chờ dịp
này lâu lắm. Những ngành khác có dịp của ngành khác, đạo diễn như thần
chỉ hy vọng vào mỗi dịp làm phim.

Phim về bệ hạ tức phim về vua. Bất cứ ông vua nào cũng có nhiều thời
kỳ, kể cả thời kỳ sống như dân thường và bệ hạ càng không ngoại lệ.
Nhưng thần cương quyết không làm phim về giai đoạn dân thường ấy, vì
như vậy thì không có lâu đài, không có xe pháo, không có quần thần,
kinh phí chả có cách nào nâng lên được. Dù trên thực tế, bệ hạ đã có
lúc lấy áo vải làm chiến bào, lấy núi đồi, cây xanh làm chiến lũy một
cách hào hùng thì thần cũng hăm hở khảm bạc, khảm vàng hoặc tô son trát
ngọc những nơi ấy. Nếu các diễn viên không lấp lánh về tính cách, ít ra
cũng phải lấp lánh về ngựa xe.

Tâu bệ hạ!

Thời gian gấp lắm rồi. Kinh đô mà bệ hạ xây dựng có cả ngàn năm, nhưng
công trình của thần chỉ còn vài trăm ngày, mà hôm nay chủ yếu vẫn là
trên giấy. Công chúng, tức bách tính, giờ phút này chưa ai được biết
diễn viên nào sẽ đóng vai nào, và kịch bản nào là kịch bản cuối cùng.
Nhưng lại được biết ông đạo diễn này đang xỉa xói ông đạo diễn kia, rồi
ông đạo diễn kia đang mỉa mai ông giám đốc nọ. Đôi lúc thần có cảm giác
mình như kẻ liều chết một mình một gươm một ngựa, chả biết xông vào ai
và chả biết ai sắp xông vào mình.

Nhưng xin bệ hạ yên tâm. Đây không phải lần đầu tiên thần thiết kế
những dự án kiểu này, càng không phải lần cuối cùng nên thần chả khi
nào hết nuôi hy vọng. Rất khôn khéo và rất nhanh chóng, thần và bạn bè
thần đưa xã tắc vào sự đã rồi. Kinh phí chuẩn bị thần vội vã tiêu, và
những ai tỏ ra nghi ngờ thì thần nhanh nhẹn và khôn khéo mời luôn vào
tham gia dự án, rồi thần luôn chăm chú lắng nghe. Có một khoảng cách
mênh mông giữa lắng nghe và thực hiện nhưng đấy là những chuyện về sau,
khi tiết mục đã hạ màn, tâu bệ hạ.

Một điều sáng tạo vô bờ bến là tuy bệ hạ chưa từng ra ngoại quốc, bệ hạ
luôn ở giữa non sông nhưng phim về bệ hạ thì không như thế. Bệ hạ sẽ
dùng ngựa xe và thành quách của... Tàu. Tuy thần chưa phát biểu gì,
nhưng cũng chả ai giật mình nếu có diễn viên Tàu đóng. Điều ấy chỉ
chứng tỏ, ngay từ ngàn năm, trước khi toàn cầu hóa ra đời trong kinh tế
thì toàn... Tàu hóa đã ra đời trong phim, nhất là phim vua chúa.

Bệ hạ hãy tin ở thần, và cho tới tận phút này, lòng tin là thứ duy nhất
thần có khả năng dâng tặng. Chứ chả ai dám cam đoan bộ phim sẽ thành
công, sẽ xứng với số tiền vài trăm tỉ. Như bệ hạ đã biết, để một tác
phẩm tốt còn quá nhiều yếu tố, và thần luôn luôn có hằng trăm yếu tố dự
trữ để dùng đến nếu phải bào chữa lúc phim không thu hút người xem.
Thần cũng long trọng thề rằng nếu có chuyện gì xảy ra, cuối cùng rồi
cũng chả ai chết cả. Nếu sự thất bại của phim gọi là tai nạn, thì tai
nạn ấy dễ chịu vô cùng, và sẽ an toàn cao độ, hoàn toàn khác với việc
xây cao ốc và làm sập tường nhà, đè trúng nạn nhân.

Tâu bệ hạ!

Thần xin quỳ trước thềm rồng, dâng sớ này lên đèn trời soi xét. Xin bệ
hạ quyết định ngay, hoặc cho tạm ứng, vì chúng thần đã nóng lắm rồi!

Bệ hạ vạn tuế.

Đạo diễn.

Chữ ký của

Cuộc trò chuyện giữa luật sư và đạo diễn

Luật sư: Tôi vừa đi xem vở kịch ông dàn dựng.
Đạo diễn: Hân hạnh.

Luật sư: Thẳng thắn với ông, tôi chả thấy nó hay gì cả.[You must be registered and logged in to see this image.]
Đạo diễn: Ồ, đấy chỉ là ý kiến cá nhân.[You must be registered and logged in to see this image.]

Luật sư: Không. Những người quanh tôi cũng thế, hết màn một là họ ào ạt bỏ về. Các hàng ghế vắng teo.

Đạo diễn: Tôi khẳng định là kịch tôi hay, tiếc rằng các ông không hiểu.[You must be registered and logged in to see this image.]

Luật sư: Ý ông là sao?

Đạo diễn: Ý tôi, nói thẳng thắn nhé, là ông và các khán giả quanh ông
đều thiếu trình độ. Hay nói nhẹ nhàng hơn, trình độ còn thấp. Vở kịch
đó tôi không dàn dựng theo một phong cách thông thường, mà theo một lối
rất cao, rất khác lạ mà các ông chưa học, nên chưa nắm bắt được.

Luật sư: Tóm lại, thưa đạo diễn, việc không tiếp thu nổi thông điệp của ông là do tôi?

Đạo diễn: Đúng thế. Tôi là một nghệ sĩ. Tôi sáng tác theo những gì tôi
cảm xúc. Tôi chả phải chạy theo ông hay bất cứ ai đi nữa, luật sư đáng
kính ạ!

Luật sư: Cảm ơn. Nhờ ông, thưa đạo diễn, tôi đã hiểu rằng mình còn chưa
hiểu hết sự mênh mang của kịch, các phong cách, các trường phái của nó
trên thế giới.

Đạo diễn: Ông đừng buồn. Người như ông chả ít!

Luật sư: Tôi có buồn đâu. Tôi hiểu rằng là có tri thức đến đâu thì cũng
chả ai hiểu hết sự đời. Đừng nói kịch, cả âm nhạc, cả hội họa, cả văn
học cũng có nhiều trường phái tôi chả hiểu.[You must be registered and logged in to see this image.]

Đạo diễn: Tất nhiên![You must be registered and logged in to see this image.]

Luật sư: Nhưng có một thứ chắc chắn, thưa đạo diễn, tôi hiểu luật.

Đạo diễn: Tôi tin.

Luật sư: Về luật thì thế này, thưa đạo diễn: Ngài dựng kịch bằng tiền ai?

Đạo diễn: Tiền kinh phí. Tiền Nhà nước cấp.

Luật sư: Kinh phí của nhà hát ngài là do ngân sách, nghĩa là tiền đóng thuế của dân, trong đó có tôi góp phần.

Đạo diễn: Vâng, nếu như ông không trốn thuế.

Luật sư: Tôi không trốn. Đây này, tôi có biên lai.

Đạo diễn: Thôi, tin rồi mà.

Luật sư: Tin nhưng xin ông cứ nhìn cho kỹ. Vì tôi làm luật. Luật nhiều khi cần bằng chứng.

Đạo diễn: Vâng!

Luật sư: Tóm lại, ông dựng kịch bằng tiền đóng góp của tôi và những
người như tôi. Vậy mà khi xem tác phẩm đó chúng tôi không hiểu. Theo
nguyên tắc về trao đổi hàng hóa, tôi có thể kiện ông ra tòa.[You must be registered and logged in to see this image.]

Đạo diễn: Ra tòa?[You must be registered and logged in to see this image.]

Luật sư: Đúng. Xã hội được xây dựng trên cái gì? Thưa ông? Trên nguyên
tắc, tôi bỏ công sức ra, tôi phải được nhận lại cái gì tương ứng. Vậy
tôi, và những người như tôi có quyền đòi hỏi sự tương ứng theo tư duy,
cảm xúc và thẩm mỹ của mình. Ông không thể trốn tránh điều đó. Không
thể đổ lỗi là khán giả chúng tôi dốt nọ dốt kia.

Đạo diễn: Á à, nói nghe ra có vẻ đúng, luật sư ạ. Nhưng tôi không bán
tôm, bán cá. Tôi bán nghệ thuật. Nghệ thuật có đặc điểm riêng. Có tính
đặc thù.

Luật sư: Tôi tin thế. Tôi không hề định xâm phạm nó. Xin ngài cứ giữ
lấy cái đặc thù quý giá của ngài. Và tôi không có quyền, cũng như chả
ai có quyền cấm ngài say sưa với các đặc thù đó khi ngài làm nghệ thuật
bằng tiền túi của mình.

Đạo diễn: Tiền túi là sao?

Luật sư: Là tiền rút từ túi ngài ra. Là tiền đáng lẽ ngài dùng để mua
xe, mua nhà hoặc đi ăn đi uống thì ngài cứ mang dựng kịch và đưa vào
sân khấu đủ các thứ trường phái cao siêu ngài khoái. Chứ khi ngài làm
sân khấu bằng tiền nhân dân, xin ngài làm những thứ mà nhân dân khoái.
Thế mới đúng luật, thưa ngài.

Đạo diễn: Xin lỗi, tôi không phải là thứ nghệ sĩ chạy theo đuôi công chúng.

Luật sư: Tôi biết ngài cao quý. Nhưng cao quý bằng tiền kẻ khác, là thứ
cao quý giả mạo đấy, thưa ngài. Chả có quốc gia nào, chả có nền kinh tế
nào chịu nổi được lâu niềm cao quý đó.

Đạo diễn: Ơ kìa, thiên hạ vẫn chịu đấy!

Luật sư: Thiên hạ chịu vì nhiều lý do. Hoặc họ không hiểu luật như tôi.
Họ cứ tưởng sự cam chịu việc người ta phung phí tiền thuế là việc đương
nhiên. Hoặc họ nghĩ ngài và các vị đạo diễn như ngài có một điều chi
thần thánh. Ngài đã thành công trong việc gieo rắc niềm tự ti cho họ,
khiến họ nhìn ngài như trong chuyện cổ tích của Andersen... Nhưng tôi
không thế. Đã đến lúc tôi phải nói ra. Tôi học luật là để nói ra, thưa
ngài.

Đạo diễn: Khoan đã. Anh muốn có một nền văn hóa dung tục à?

Luật sư: Tôi xin nhắc để ngài nhớ, thưa đạo diễn, việc của ngài là làm
ra tác phẩm cho những người đóng thuế hiểu, nhưng nó không dung tục.
Cũng như việc của tôi là cãi cho bị cáo, nhưng không hạ thấp quan tòa.
Đó mới là nghĩa vụ của chúng ta. Tóm lại, không ai cho phép ngài nhân
danh bất cứ cái gì, dù cao quý đến đâu, để phung phí tiền bạc của dân.
Ngài chả có quyền vừa lấy tiền tôi lại vừa bảo tôi là dốt. Như thế là
một hành động bất lương.

Đạo diễn: Tôi không bất lương.

Luật sư: Ngài tưởng thế thôi. Bất lương thật ra có nhiều dạng. Dạng chợ búa là dạng thông thường.

Đạo diễn: Luật sư, ông không được xúc phạm nghệ sĩ.[You must be registered and logged in to see this image.]

Luật sư: Tôi rất tiếc. Nếu phải chọn giữa nghệ sĩ và người xem, tôi
đành chọn người xem, nếu như quyền lợi của họ bị xâm hại, dù sự xâm hại
nấp sau bất kỳ danh từ hoa mỹ nào[You must be registered and logged in to see this image.]

Chữ ký của

“Phăng - te - di”

Tèo đúng là một nghệ sĩ bẩm sinh. Hình như trong bất kỳ hoàn cảnh nào, nó cũng sáng tạo được. Nó đã từng tuyên bố:

- Với người có tâm hồn như tớ, không có sự vật bất biến, không có những
đồ đạc khô khan. Tất cả đều có thể “phăng-te-di” thành một khái niệm
mới hoàn toàn.

Tôi hỏi nó “phăng-te-di” là gì? Nó trợn mắt lên:[You must be registered and logged in to see this image.]

- Là một danh từ quốc tế, ám chỉ sự cách điệu vô bờ.

Tôi cãi:

- Theo mình, cũng có những thứ chả thể phăng-te-di, như cái búa hoặc cái kìm nhổ răng.

Tèo cười vang, chê tôi nghèo nàn tâm hồn. Tôi vừa cáu vừa tự ti.

Ngày hôm sau tôi gặp Tèo, thấy trên đầu nó có một cái thớt, bèn la lên:[You must be registered and logged in to see this image.]

- Gì thế kia? Cậu sắp thái rau trên đó à?

Tèo kiêu ngạo:

- Nhìn đi. Tất cả bọn tầm thường đều nghĩ tớ đang đội cái thớt, và cậu,
anh bạn đáng thương của tớ ơi, cũng nằm trong số đó. Thực ra, tớ đang
đội mũ bảo hiểm.

Rồi nó bỏ cái thớt ra. Đúng là một chiếc mũ bảo hiểm thật, nom bề ngoài chả khác gì cái thớt thái rau, băm hành.

Tôi kêu to:

- Cậu điên rồi. Mũ bảo hiểm có chức năng của nó, có tiêu chuẩn an toàn, không thể tự tiện pha chế như pha nước chanh.

Tèo bĩu môi:[You must be registered and logged in to see this image.]

- Đồ nghèo nàn ý tưởng. Đồ ảm đạm cuộc sống. Đồ sơ sài tư duy, đồ lạnh
lùng mẫu mã, đồ cam chịu đơn điệu, đồ tẻ nhạt kiểu dáng, đồ lặp lại
khuôn mẫu. Nói cho cậu biết, một cái đầu vĩ đại không bao giờ chịu chứa
đựng trong một cái lọ, tức cái mũ bảo hiểm thông thường. Một cái đầu vĩ
đại phải không ngừng “phăng-te-di”.

Hôm sau, nó lại tới gặp tôi, trên đầu không đội mũ mà đội một con quạ. Tôi thất thanh:[You must be registered and logged in to see this image.]

- Kìa, sao lại nuôi con vật gớm ghiếc thế kia?

Tèo cười rung đùi:

- Con vật nào. Đấy cũng là mũ bảo hiểm hình quạ mà thôi.

Thật ngoài trí tưởng tượng của tôi.

Tèo không phải là đồ ích kỷ. Nó không giữ nguyên ý tưởng sáng tạo cho mình.

Nó quen một nhà phê bình nghệ thuật, đưa lên tạp chí ảnh nó cùng với
một bài báo nổi bật “Kỹ sư Tèo và những khát khao về nón bảo hiểm”.

Trong bài báo đấy tác giả miêu tả Tèo là một trí thức không có điều
kiện đến trường lớp nhưng không hề đầu hàng số phận như một số bạn cùng
lứa với anh (đọc đến đây tôi đau đớn biết họ ám chỉ mình). Trước phong
trào đội nón bảo hiểm đang lan rộng, Tèo đã ngày đêm mầy mò cải tiến,
phăng-te-di khiến những chiếc mũ tưởng chừng đơn giản trở nên có tâm
hồn, mở ra nhiều triển vọng xuất khẩu.

Sau bài báo gây chấn động đó, cả thành phố hầu như náo loạn. Có thể nói
không một ai tự cho mình là nghệ sĩ lại chọn thứ mũ tầm thường. Kẻ đội
mũ sừng trâu, kẻ đội mũ đầu bò, kẻ đội mũ hình cái que xúc rác. Có
nhiều thiếu nữ còn đội mũ nom như chiếc lá vàng rơi rụng trên đầu coi
rất dễ thương. Thậm chí có bà lão đi đường đội mũ hình vương miện khiến
ai cũng tưởng bà đoạt giải hoa hậu 70.[You must be registered and logged in to see this image.]

Tèo càng không đơn giản thế. Nó luôn gây ra những nỗi ngạc nhiên, những cơn sóng như đợt sóng thần từ mũ của mình.

Có lần Tèo đi dự đám cưới, đến tiếc mục cắt bánh thì bà con mới té ngửa hóa ra bánh năm tầng có trát kem ấy là mũ của Tèo.

Lần tiếp theo, Tèo đang đi ngoài phố thì bị công ty vệ sinh giữ lại do
đội chiếc mũ hình con chuột chết. Sau đó, Tèo vào chùa ai cũng kính cẩn
vì đội mũ hình con lợn sữa quay, người ta tưởng đội mâm cúng. Đã có
bữa, Tèo quơ tay lên đầu lấy ra ba quả trứng vì đội mũ hình tổ chim.

Tôi choáng váng, khâm phục và kiêu hãnh vì Tèo. Tôi khao khát được phăng-te-di kiểu ấy.

Hôm nay tôi tới chỗ nó, thấy Tèo đang nằm trên sàn, đội mũ hình chai
nước biển. Tôi định giở mũ lên coi thì Tèo thều thào giữ lại:[You must be registered and logged in to see this image.]

- Đừng có mở. Đấy là chai nước biển thật đấy. Tớ vừa bị tai nạn hôm qua, tớ ngã xe đập đầu xuống đất!

Chữ ký của

Phỏng vấn Tháp rùa

Phóng viên: Thưa ông, gần tới ngày kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long, ông có cảm nghĩ thế nào?

Tháp Rùa: Với tư cách Tháp Rùa, tôi khẳng định: đó là ngày vui, ngày
trọng đại, ngày lịch sử. Nhưng không phải ngày để nhân dịp xin tiền.

Phóng viên: Xin tiền?

Tháp Rùa: Vâng. Chả hiểu từ bao giờ, ở nước ta có cái lệ, hễ đến những
ngày kỷ niệm là nhiều người nghĩ ngay tới các thứ… chi ra. Đã vậy còn
chi ra một cách khổng lồ.

Phóng viên: Ví dụ?

Tháp Rùa: Như nhà báo biết Nhà nước đang kêu gọi chống lạm phát. Một
trong những biện pháp hiệu quả nhất là phải cắt giảm đầu tư công.

Phóng viên: Đặc biệt là những khoản đầu tư chưa thiết thực.

Tháp Rùa: Đúng thế. Vậy mà vừa mới đây, trong cuộc họp Chính phủ, một
cán bộ Hà Nội lại yêu cầu Nhà nước cấp cho thật sớm hơn nghìn tỷ đồng.

Phóng viên: Hơn nghìn tỷ đồng! Một số tiền khủng khiếp. Để làm gì thế?

Tháp Rùa: Để xây dựng bảo tàng Hà Nội.

Phóng viên: Bảo tàng Hà Nội là sao?

Tháp Rùa: Cả nhân loại đang hỏi câu này. Bảo tàng Hà Nội? Chả có danh từ nào mênh mông và chung chung hơn thế.

Phóng viên: Đúng vậy!

Tháp Rùa: Theo tôi được biết, trên thế giới có bảo tàng mỹ thuật, bảo
tàng lịch sử, bảo tàng cổ sinh học, bảo tàng khoáng vật học…

Phóng viên: …Nghĩa là các bảo tàng cũng rất chuyên ngành?

Tháp Rùa: Chính xác. Rất ít khi có bảo tàng một thành phố. Cho nên, tôi cực kỳ phấn khởi.

Phóng viên: Phấn khởi?

Tháp Rùa: Khi người ta chỉ bỏ ra hơn nghìn tỷ là xây một cái nhà vĩ
đại, chứa đựng tất cả Hà Nội bên trong. Dự án như thế, tưởng đắt tiền
thực ra quá rẻ.

Phóng viên: Ái, ái, quá rẻ?

Tháp Rùa: Nếu chấp nhận bỏ ra số tiền xinh xinh ấy, dân Hà Nội một ngày
kia thức dậy, chợt khám phá ra mình đang trong một bảo tàng. Một niềm
kiêu hãnh và vinh dự chưa từng nơi nào có.

Phóng viên: Vì sao thế, thưa ông?

Tháp Rùa: Vì nếu xây một cái nhà nhỏ hơn, sẽ bỏ gì vào bên trong nhỉ?
Tại sao xếp cái này mà không xếp cái kia? Lấy tiêu chí gì mà chọn,
trong khi như người ta nói, mỗi góc phố, mỗi căn nhà, mỗi hàng cây, mỗi
viên gạch Thủ đô đều đẫm rêu phong truyền thống.

Phóng viên: Đúng, đúng!

Tháp Rùa: Đã muốn xây bảo tàng, chắc có tìm hiểu văn hóa… Đã muốn tìm
hiểu văn hóa, chắc biết rằng hiện vật lịch sử không phải hiện vật chết.
Tốt nhất là để nó cứ nằm trong khung cảnh mà nó sinh ra, hạn hữu vô
cùng mới khuân vô tủ kính.

Phóng viên: Đúng!

Tháp Rùa: Nói một cách đơn giản, hiện vật lịch sử có môi trường. Tượng
hay tranh, hay phù điêu cần môi trường chả kém gì cá cần dưới nước tung
tăng. Ví dụ như Tháp Rùa là tôi chỉ đẹp khi đứng giữa Hồ Gươm, chứ đứng
một mình trong lồng kính thì ôi thôi hỏng hẳn.

Phóng viên: Mà tất cả các bảo tàng về cá hiện nay đều cố gắng để cá tung tăng chứ không mang cá nhồi rơm xong bỏ đó.

Tháp Rùa: Do đấy cái bảo tàng Hà Nội, bất kể thiết kế ra sao, sẽ cực kỳ
đắt nếu chỉ trưng bày vài ngàn hiện vật, và sẽ cực kỳ rẻ khi bao trùm
được kín Thủ đô.

Phóng viên: Nhưng tôi sợ khả năng thứ hai là như phim viễn tưởng.

Tháp Rùa: A, người ta cũng đang định làm một bộ phim như thế, nhưng ta hãy quay về với chuyện bảo tàng.

Phóng viên: Khi đề nghị Chính phủ duyệt số tiền hơn nghìn tỷ đó, vị quan chức nói gì?

Tháp Rùa: Nói rằng: "Nếu không có bảo tàng, thì đến ngày kỷ niệm sẽ không có gì để nêu với bạn bè quốc tế".

Phóng viên: Khoan. Các ủy ban thành phố sinh ra để lo cho quốc tế hay lo cho chính dân địa phương mình?

Tháp Rùa: Hỏi như thế cũng trả lời rồi!

Phóng viên: Tôi tin rằng mỗi người dân Thủ đô hôm nay đều có rất nhiều
khao khát. Nhưng tôi cũng tin rằng họ không quá nóng lòng khao khát bảo
tàng. Còn trường học, còn bệnh viện, còn kẹt xe, còn rạp chiếu phim,
còn vỉa hè chật chội…

Tháp Rùa: Hẳn thế. Còn ngay cả cái Hồ Gươm đây, nước đã chuyển màu. Về
khoa học, chả gì tuyệt bằng nếu du khách vào Hà Nội, cảm thấy chất bảo
tàng bay trong không khí, trong từng cửa sổ, trong mỗi tiếng cười. Đấy
mới là điều độc đáo cần giữ gìn và xây dựng. Chứ đọ làm gì với thiên hạ
bằng những cái nhà to.

Phóng viên: Khoe với ai bằng những công trình đắt.

Tháp Rùa: Nhất là khoe trong lúc Nhà nước đang kêu gọi giảm khoe. Tôi
nói thẳng, chả hiểu tại sao nhiều quan chức cứ say mê xây dựng lớn. Say
mê liên tục một cách đau lòng. Hiệu quả của đầu tư công là như thế nào,
chắc các nhà thống kê đã rõ. Hãy làm một thống kê nho nhỏ, coi các bảo
tàng của Hà Nội hiện có đã đông đặc người xem chưa? Nếu quá tải rồi thì
đi một nhẽ. Một bảo tàng Hà Nội xây mới như thế, hằng năm sẽ ngốn một
lượng kinh phí, nhân sự và bảo dưỡng khổng lồ. Ngân sách lại chi ra bù
lỗ mà thôi.

Phóng viên: Ông Tháp Rùa ôi, ông ngồi đấy mà suy tư ngân sách làm gì? Việc của ông là soi mình và nghiêng bóng chứ!

Chữ ký của

Vé về tuổi thơ

Sau khi đọc xong cuốn tiểu thuyết nổi tiếng của nhà văn Nguyễn Nhật
Ánh, vừa buông sách xuống, tôi đã nghi ngờ: “Không, ông Ánh này bề
ngoài hiền lành lắm, người nhỏ nhắn, mắt bồ câu, da trắng hồng, giọng
nói dịu dàng. Chả lý do gì lại nghĩ được một ý hay đến thế”.

Tôi bèn gọi điện thoại cho Ánh:

- Alô, anh Ánh đấy à? Tèo đây. “Tèo đau khổ” chứ còn Tèo nào nữa, nhớ
không? Đã có lần tớ ngồi trong một nhà hàng, nhìn thấy cậu ở xa xa.

Nhà văn có vẻ nghi ngờ, nhưng trả lời rất dễ thương, chắc là đã quen với kiểu hâm mộ này:

- À, à, nhớ rồi. Dạo này lu bu quá. Có gì không hả bạn Tèo?

Tôi giả lả:

- Mới đọc sách của ông xong. “Cho tôi xin một vé đi tuổi thơ”, hay thiệt. Này, chỗ bạn bè, hỏi thực nhé, ý ấy anh lấy ở đâu ra?

Nhà văn hỏi lại:

- Ý là gì?

Tôi xởi lởi:

- Là cái “iđê” ấy, cái tứ ấy?

Nhà văn nói ngay:

- Có gì đâu. Chả là vừa qua đi Hà Nội bằng tàu hỏa, tớ ra ga Hòa Hưng thấy có một quầy đường sắt bán vé đi tuổi thơ cậu ạ.

Tôi sửng sốt:

- Thiệt không?

Giọng Ánh sang sảng:

- Tớ là Bồ Câu. Bồ Câu chả khi nào nói dối.

Tôi mừng quá, chào anh, hẹn anh một cách cầu cạnh là lúc nào rảnh qua
chơi. Rồi tôi bỏ máy, phóng ra ga. Vừa đi tôi vừa nghĩ “Nhà văn có gì
ghê gớm đâu, chẳng qua chỉ phản ánh hiện thực thôi mà”.

Ga Hòa Hưng đây rồi. Sạch đẹp, khang trang. Tôi nhớ lại câu ca dao nổi
tiếng ngày xưa “Góp phần ích nước lợi nhà, tham gia tiết kiệm con gà
Hòa Hưng”.

Tất cả các quầy vé đều ngăn nắp, trật tự. Nào vé đi Đà Nẵng, nào đi Huế, nào đi Vinh, đi Nha Trang.

Riêng có một quầy ở góc xa ồn ào, hỗn độn. Tôi lao tới. Đúng rồi, trên bảng có ghi dòng chữ to đùng “Bán vé đi tuổi thơ”.

Chen lấn kinh khủng. Xô đẩy ầm ầm, mồ hôi mồ kê nhễ nhại, cả ngàn hành
khách không ai chịu ai. Mấy anh cảnh sát giữ trật tự mặt mũi bơ phờ.

Tôi có một tuổi thơ khá êm đềm, nhưng chả gì xuất sắc. Song lớn lên,
nghĩ lại thấy hồi ấy mình có quá nhiều cái lợi. Chẳng hạn thay vì đi
chăn trâu cắt cỏ, dùng thời gian đó cho việc học vi tính với Anh văn
thì bây giờ đã đỡ hơn nhiều. Do đó, tôi quyết trở lại tuổi thơ, nếu
không lâu dài thì ít ra cũng vài năm để học lại.

Tôi hỏi bà con:

- Bao nhiêu một vé?

Một hành khách trả lời:

- Đồng hạng mười triệu đồng. Có kèm theo hai suất ăn trưa và một chai nước suối.

Tôi giật mình. Đắt quá là đắt. Với một gã nghèo như tôi, mười triệu
đồng có thể lên tới thiên đường chứ đừng nói tuổi thơ tuổi thiếc.

Tôi cố vớt vát:

- Không ăn có được không?

Ông khách lườm:

- Đâu được. Buộc phải ăn. Quy định rồi.

Tôi thầm nghĩ “giá thời thơ ấu, mình lúc nào cũng buộc phải ăn thì tốt
biết bao nhiêu”. Tôi không đủ tiền, nhưng quay về thì ngượng quá vì ra
đi đã chào bạn bè rồi. Chúng nó còn mở một bữa tiệc chiêu đãi và dặn
khi về đến nơi hãy mua cho chúng một con diều. Quay về kỳ quá.

Tôi bèn bán ngay chiếc xe máy, cầm tiền lao vào hàng người. Mới bỏ đi nửa tiếng mà đã đông thêm dày đặc.

Tôi kêu to:

- Ưu tiên cho tôi đi. Tôi là bạn nhà văn Nguyễn Nhật Ánh.

Thiên hạ bảo:

- Ông Ánh không mua được vé, nên về nhà viết sách rồi. Ở chỗ này ai
cũng như ai, chẳng có ông nọ ông kia đâu nhé. Mọi người đều bình đẳng
trước tuổi thơ, hiểu chưa?

Tôi hiểu rồi. Đúng là tuổi thơ, hồi mẫu giáo, có ai biết ai sẽ lớn lên
như thế nào đâu. Chẳng có giàu nghèo, chẳng có chức vụ gì cả.

Tôi đành cắn răng xếp hàng nghĩ bụng thay vì về tuổi thơ vài tháng,
mình sẽ ở lại vài năm mới bõ công. Nhưng rồi lại hơi ái ngại, chả hiểu
lúc trở lên mọi thứ có còn nguyên không? Tuổi thơ đã khó khăn, tuổi
trưởng thành còn vất vả nữa thì chết.

Cuối cùng tôi cũng mua được tấm vé quý giá sau ba ngày xếp hàng không
ăn không ngủ. Nắm chặt vé trong tay, tôi còn nghe tiếng loa văng vẳng,
nhắc hành khách cẩn thận bọn trộm cắp. Trong trường hợp này, chúng
không cắp tiền, mà cắp cả tuổi ấu thơ.

Vừa ló đầu ra cửa thì mấy thanh niên lao tới:

- Có bán vé lại không? Ba chục triệu?

Tôi giật mình:

- Các chú mua làm gì?

Họ thì thầm:

- Tỉnh tổ chức đội tuyển bóng đá thiếu niên, mà chúng tớ đều quá tuổi. Mua được vé này, sẽ trở nên thi đấu hợp lệ.

Tôi khó nghĩ quá. Ba mươi triệu quá to. Suốt cả tuổi thơ tôi chưa làm
ra một phần mười như thế. Nhưng không bán, vì đã quyết rồi.

Mới đi thêm vài bước chân, đã có mấy ông đứng tuổi lao tới:

- Bán lại vé đi!

Tôi sửng sốt:

- Bao nhiêu?

Họ tranh nhau:

- Một tỉ đồng!

Tôi choáng váng:

- Một tỉ đồng. Sao trả cao thế?

Các ông thì thầm:

- Bọn này sắp phải về hưu. Nếu có tấm vé sẽ thêm nhiều năm nữa. Gỡ lại nhanh thôi.

Không còn kháng cự nổi nữa, tôi bán vội cái vé của mình. Tôi nghi Nguyễn Nhật Ánh cũng làm như tôi!

Chữ ký của

Phỏng vấn một người bán kính đeo mắt

Phóng viên: Thưa ông, thực chất của việc bán kính là gì?

Ông chủ: Là bán một cách nhìn.

Phóng viên: Cách nhìn? Điều đó có gì quan trọng không?
Ông chủ: Tôi cho rằng quan trọng vô cùng, nếu không muốn nói rằng là
quan trọng nhất. Trong rất nhiều trường hợp, chỉ cần thay đổi cách nhìn
là quan niệm sẽ khác đi, thậm chí, khác hoàn toàn.

Phóng viên: Ví dụ?

Ông chủ: Ví dụ như có hai nhà tiếp thị của công ty sản xuất giày cùng
đến một hòn đảo. Người thứ nhất điện về: "Tuyệt vọng, ở đây chả ai đi
giày". Người thứ hai phấn khởi điện về: "Sáng sủa vô cùng, ai cũng muốn
mua giày mà chưa có để mua". Đấy, cách nhìn là như thế đấy. Cách nhìn
ảnh hưởng đến hành động của chúng ta một… cách vô cùng sâu sắc.

Phóng viên: Cùng một sự kiện, chỉ cách nhìn khác nhau là sẽ khác nhau?

Ông chủ: Hoàn toàn đúng.

Phóng viên: Vừa rồi là ví dụ ở tây. Ông có thể lấy ví dụ ở ta được không?

Ông chủ: Có chứ. Chẳng hạn như mới đây, nhà nước định xã hội hóa các
đoàn kịch quốc doanh. Rất nhiều vị trưởng đoàn kêu lên: "Phải năm mươi
năm mới xây dựng được, bây giờ phá bỏ à".

Phóng viên: Câu ấy có gì sai?

Ông chủ: Sai. Nếu như họ nói câu này: "Phải năm mươi năm mới tìm ra mô hình xã hội hóa, vậy đừng để chậm thêm phút nào".

Phóng viên: Ờ nhỉ!

Ông chủ: Đấy. Cách nhìn là thế. Chỉ cần cách nhìn khác đi là ta sẽ khác đi.

Phóng viên: Cho nên, nói không ngoa…

Ông chủ: Mọi sự thay đổi trong xã hội chúng ta, trước tiên là thay đổi
cách nhìn. Phải lập tức đổi mới cách nhìn, trên hết là cách nhìn, bắt
đầu từ cách nhìn, rồi mới tới cách cử động chân tay.

Phóng viên: Chính xác. Vậy thưa ông, với mấy mươi năm làm nghề bán kính đeo mắt, ông thấy thay đổi cách nhìn có dễ không?

Ông chủ: Chả dễ mà cũng chả khó. Nó phụ thuộc vào tuổi tác, trình độ,
và quan trọng nhất là chỗ đứng của mỗi con người trong xã hội.

Phóng viên: Nghĩa là sự xung đột về cách nhìn bao gồm sự xung đột về nhiều mặt?
Ông chủ: Đúng thế! Nó hoàn toàn chả phụ thuộc vào… thị lực tí nào.

Phóng viên: Rắc rối nhỉ?

Ông chủ: Rắc rối lắm. Anh hãy coi đây: Trong hiệu của tôi bán hàng trăm
loại kính. Chúng khác nhau về kiểu dáng, màu sắc, giá cả. Khác tới vô
cùng. Nhưng những cặp khác nhau về cách nhìn thì vô cùng ít ỏi, và đôi
khi… chả có người mua.

Phóng viên: Nghĩa là?

Ông chủ: Nghĩa là với tư cách một ông bán kính tôi nói rằng thảm họa
nhất của cuộc sống là người ta hay nhìn, và qua đó, nghĩ giống nhau.
Cách nhìn khác hẳn đi chỉ dành cho vĩ nhân.

Phóng viên: Hay cho những kẻ điên rồ?

Ông chủ: Tất nhiên. Xin lưu ý: nhiều vĩ nhân lúc chưa ai nhìn ra cũng giống hệt điên rồ.

Phóng viên: Từ đó suy ra…

Ông chủ: Trong các cách nhìn trên đời, cách nhìn người quan trọng nhất.

Phóng viên: Phải.

Ông chủ: Trên thực tế ở ta, nhìn ai thì cũng muốn cho "thích mắt" rồi
"thích tai" và "thích tính" chứ không đặt phương châm "thích trí tuệ"
lên đầu. Đấy là một nguyên nhân, theo tôi làm cho cuộc sống chúng ta
không khá.

Phóng viên: Mặc dù khiến cho dân bán kính hưởng lợi?

Ông chủ: Phải! Nắm được đặc điểm này, dân bán kính chỉ cần chế tạo ra
những kính lập lòe, những thứ đeo vào không phải để nhìn ai mà để ai
nhìn mình, khiến cho bản chất của nhìn hoàn toàn thay đổi. Điều đó,
buồn thay, lại tốt cho việc kinh doanh.

Phóng viên: Phải chăng ý ông là trong tiệm kính đeo mắt của ông, có rất nhiều cặp kính đắt tiền đeo vào chả để nhìn gì cả?

Ông chủ: Đúng thế. Nếu đeo kính lên mắt cũng nhìn như có hai mắt thì
đeo kính làm chi? Nhưng sự thật này đâu phải ai cũng biết, và biết, đâu
phải ai cũng thích nói ra. Tôi kêu gọi mọi người, trước khi nhìn đi
đâu, cũng bỏ ra năm phút nhìn cặp kính của mình và tự hỏi: Ta cần nó
hay nó cần ta? Ta cận thị trong nhãn cầu hay cận thị trong trí não? Ta
không nhìn thấy hay thấy mà không dám nhìn?

Chữ ký của

Ông tiên cá

Tôi bước vào nhà Tèo thấy đồ đạc tan hoang, quần áo bừa bãi và vắng lặng như tờ. Nhưng cửa không khóa và ti vi vẫn mở.

Tôi gọi to:

- Tèo ơi, cậu ở đâu?

Không có tiếng trả lời. Chỉ có tiếng vọng giọng tôi từ bốn bức tường lung linh huyền bí.

Trong lòng dấy lên một cảm giác lo ngại mơ hồ, tôi la to hơn:

- Tèo ơi, bạn thân mến ơi, cậu đâu rồi?

Bỗng có tiếng nước đập tõm tõm, rồi tiếng vọng lên như từ cõi xa xăm:

- Tớ đây!

Tôi giật mình nhìn quanh. Rõ ràng trong phòng không có ai cả.

Tiếng gọi to hơn một chút:

- Tớ đây. Cậu hãy nhìn vào cái bể này!

Tôi giật mình, liếc về phía cái bể cá trong góc nhà, rồi tiến lại.

Và tôi suýt thét lên vì kinh ngạc: Tèo đã biến thành một con cá vàng.
Toàn thân nó óng ánh, đuôi nó dài tha thướt, mắt nó lồi to. Chỉ có
khuôn mặt thì nhìn vẫn nhận ra Tèo.[You must be registered and logged in to see this image.]

Tèo quẫy đuôi, uyển chuyển ngoi lên mặt nước, toét miệng cười:

- Chào cậu!

Tôi bàng hoàng:

- Tèo, cậu biến thành cá ư?

Tèo gật đầu:

- Đúng. Tớ đã biến thành cá. Sau bao đêm suy nghĩ, tớ phát hiện ra làm cá có rất nhiều ưu điểm như sau:

- Cá không phải đi học, không phải thi cử, do đấy cá không cần mua sách
giáo khoa. Giá sách tăng cao hoặc có nhiều sai sót với cá chả hại gì.[You must be registered and logged in to see this image.]

- Cá không đi ô tô, không đi xe máy nên không bao giờ bị nỗi khổ kẹt
xe. Cá cũng không về quê ăn Tết nên nạn kẹt tàu hay nạn bán khách chỉ
làm cá dửng dưng. Ngay cả nạn đào đường cá cũng không quan tâm nốt. Còn
nạn nước ngập với cá chỉ là cơ hội tung tăng.[You must be registered and logged in to see this image.]

- Cá chả mua chứng khoán, chả đầu cơ đất đai nên hoàn toàn tránh được
đau tim và hồi hộp. Cá không có giấy khai sinh, không phải công chứng
hoặc làm đơn xác nhận, nên mọi gian khổ về hành chính cá chẳng hề hấn
gì.[You must be registered and logged in to see this image.]

Tôi la lên:

- Nhưng cậu vẫn phải ăn cơ mà.

Tèo há mồm rộng ra như mồm... cá:[You must be registered and logged in to see this image.]

- Tớ không ăn thịt heo nên không lo tăng giá. Tớ không dùng nước tương
nên chẳng sợ ung thư. Tớ kiêng giò chả nên chẳng ngại hàn the. Khi đói,
tớ chỉ cần xơi ngay những thứ do thiên nhiên ban tặng.

Tèo nói xong, quẫy đuôi một cái, đớp một con bọ quăng đánh “tõm” xơi nhóp nhép ngon lành.

Tôi khâm phục Tèo quá. Và bắt đầu cảm thấy nó có lý. Nhưng vẫn kêu lên:

- Giải trí thì sao?

Tèo cười:

- Tớ đã chế tạo ra một cái rờ-mốt không thấm nước nên vẫn xem chương
trình ti vi. Nhưng tớ là cá, nên tớ không cần xem những phim truyền
hình lê thê hoặc những “gem sô” lặp đi lặp lại. Tớ chỉ quan tâm tới
chương trình Thế giới động vật mà thôi.

Tôi ngần ngừ:

- Thể thao thế nào?

Tèo lao vun vút trong bể:

- Cá lúc nào cũng bơi nên không sợ đau xương sống do ngồi bàn giấy. Cá
lúc nào cũng quẫy đuôi nên không đá bóng, không bán độ bao giờ. Cá lúc
nào cũng lắc mình nên không cần lắc vòng mà eo vẫn thon.

Tôi cũng công nhận Tèo tuyệt đẹp. Lớp vảy óng ánh, thân hình mềm mại và
cặp vây rắn chắc, nếu ở trên bờ khéo phải tập đến ba đời. Nhưng tôi vẫn
còn lo:

- Tèo ơi, con người, à quên, con cá sống cũng có tình yêu nữa chứ. Tình yêu của cậu ra sao?

Tèo cười lớn:

- Cậu đã xem phim chứ gì. Cả triệu đàn ông mới có một người làm hoàng
tử. Cả triệu hoàng tử mới yêu được một nàng tiên cá. Vậy mà ngay trong
bể này, tớ cũng có tới ba nàng.

Đúng như Tèo nói, ba nàng cá vàng khác hiện ra, bơi ve vẩy quanh Tèo và nhìn anh say đắm.

Đã thế, Tèo còn nháy mắt:

- Cậu thấy chưa, các nàng đều ăn mặt rất hở hang, mà không ai có ý kiến, không hề sợ tung lên mạng.[You must be registered and logged in to see this image.]

Tôi nghẹt thở vì ghen tỵ với Tèo. Nó đã tìm ra con đường của mình, còn tôi thì chưa. Tôi ra về, lòng hoang mang nặng trĩu.[You must be registered and logged in to see this image.]

Hôm sau, tôi đến phòng Tèo, tiến lại gần bể:

- Tèo ơi, cậu cho tớ làm cá với.

Tèo nhăn nhó:

- Cậu đã suy nghĩ kỹ chưa?

Tôi khẳng định:

- Kỹ lắm rồi. Đúng là làm cá tốt hơn làm người. Cá chỉ có một bất lợi
là hay bị người ăn thịt vì cá tốt cho tim mạch. Nhưng chả ai ăn cá vàng
bao giờ. Họ chỉ xơi cá tra hoặc cá diêu hồng thôi.

Tèo thở dài:

- Đúng. Nhưng có một vấn đề tớ quên nói với cậu. Bể cá phải có nước.
Nước thì lạnh. Nên bể cá phải có điện. Điện dạo này tăng giá, đã thế
lại hay cắt thường xuyên.

Tôi choáng váng. Đúng là một khía cạnh không ngờ. Cả đời, tôi chưa khi
nào thấy một con cá đắp chăn, dù là cá vàng. Tôi đành ra về, suy nghĩ
lại.

Sau ba đêm trằn trọc, tôi thấy mình vẫn cứ muốn làm cá. Tuy lạnh nhưng
cá rất ít chết. Ngay cả đợt rét khủng khiếp vừa qua, cá vẫn không chết
mà chủ yếu là trâu bò. Cá có thể lặn sâu hoặc chui vào hòn non bộ.[You must be registered and logged in to see this image.]

Tôi đến nhà Tèo. Mở cửa ra thấy nó ngồi trong phòng đang uống cà phê.

- Tớ không làm cá nữa. Tớ trở lại làm người.

Tôi thất thanh:

- Sao thế?

Tèo buồn:

- Làm cá sao được khi thỉnh thoảng nước lại cúp. Biết đâu giá nước có thể sắp tăng.[You must be registered and logged in to see this image.]

Chữ ký của

Phỏng vấn một con trâu

Phóng viên: Này anh trâu, anh làm sao mà ngơ ngác thế?

Trâu: Tôi không ngơ ngác. Tôi ngạc nhiên.

Phóng viên: Ngạc nhiên vì vấn đề gì?

Trâu: Vì tôi vừa nghe được câu nói của một ông cán bộ khi bình luận về
kinh phí cho một công trình lên tới mấy trăm tỷ, ông bảo: "Đừng so sánh
nó với trâu bò".

Phóng viên: A, so sánh trâu bò! Tôi biết sự tích này. Nó bắt nguồn khi
người ta bàn về một chiếc xe hơi cao cấp cũng do một quan chức sử dụng.
Họ bảo nó đáng giá hơn cả trăm con trâu.

Trâu: Đúng. Và từ đó trở đi, tiêu chuẩn "trâu" lâu lâu lại xuất hiện trên báo chí. Một tiêu chuẩn cực hay.

Phóng viên: Thưa anh trâu, hay ở chỗ nào?

Trâu: 80% dân số Việt Nam vẫn là nông dân. Điều này chả có gì bàn cãi.
Và chính số dân đông đảo này làm nên phần lớn thu nhập quốc gia.

Phóng viên: Tôi biết.

Trâu: Và chẳng có gì bí mật khi phần lớn nông dân đang sống ở nước
nghèo, thậm chí rất nghèo, con trâu, con bò, vẫn là một tài sản to.

Phóng viên: Tôi biết.

Trâu: Không những to, nhiều gia đình vẫn coi nó là to nhất. Sau bao
nhiêu năm, con trâu con bò vẫn là đầu cơ nghiệp như thuở hoang sơ.

Phóng viên: Tôi hiểu mà.

Trâu: Với một chế độ, nhất là chế độ ta, thì việc quan tâm đến dân
nghèo rõ ràng phải là mục đích hàng đầu. Và sự quan tâm này không thể
chỉ nói bằng khẩu hiệu trên tường hoặc trong sách vở.

Phóng viên: Tất nhiên!

Trâu: Do đó, việc dùng trâu là tiêu chuẩn đánh giá mọi chi tiêu ngân sách không có gì sai, nếu không nói là phát minh vĩ đại.

Phóng viên: Ái chà, vĩ đại!

Trâu: Chứ sao. Nó khiến người nghe hiểu được ngay, và so sánh được
ngay. Chả phải ngày nào hay năm nào cũng tìm được một phát minh như thế.

Phóng viên: Đúng.

Trâu: Có thể nói, trên khắp đất nước này, từ bác dân cày đến vị giáo
sư, từ bà bán xôi đến ông tiến sĩ, cứ kể tới trâu bò là hình dung ra
thịt, xương và tâm linh của nó. Từ trong tranh sơn mài đến bát phở, từ
câu hát đến lũy tre làng, con trâu, con bò đã trở thành biểu tượng.

Phóng viên: Đúng!

Trâu: Tôi tin chắc, việc của các nhà lãnh đạo, nhất là những nhà lãnh
đạo khi quyết định đến chuyện sử dụng tiền của quốc gia, là phải nghĩ
tới biểu tượng này, chứ không phải cho nó chỉ là một "ngoại lệ", một sự
so sánh trong một cơn ngẫu hứng rồi thôi.

Phóng viên: Đúng!

Trâu: Việc có một số cán bộ không muốn dùng trâu để tính, chỉ đơn giản
là các ông ấy khinh trâu. Trong thâm tâm, ông cho rằng đó là một lối so
sánh tủn mủn, thiếu cái vĩ mô của một nhà tư tưởng lớn.

Phóng viên: Tôi cũng nghĩ thế!

Trâu: Tôi muốn thưa với ông ấy rằng! Nhiệm vụ của ông ấy, hay nói đúng
hơn, nhiệm vụ của tất cả các ông ấy là phải nghĩ đến chúng tôi từng
giây, từng phút không được nghỉ phút nào. Và xin nhắc, đấy không phải
là xin. Đấy là điều bắt buộc.

Phóng viên: Bắt buộc?

Trâu: Phải, bắt buộc nếu tôi có quyền. Quyền đúng như tôi đáng ra phải
có khi tôi đại diện cho 80% dân số, tôi sẽ cách chức ngay kẻ nào coi
thường con trâu. Điều đó chứng tỏ kẻ đó không hiểu gì về nỗi khát khao
cháy bỏng của số đông dân chúng.

Phóng viên: Đúng không?

Trâu: Đúng. Nếu anh là con người, hay thậm chí là con trâu, anh phải
rơi nước mắt khi nhìn thấy vừa qua, ở một tỉnh nông thôn Bắc Bộ, khi có
dịch trâu bò, lúc người ta mang con bò đi đập chết, nhiều phụ nữ nông
dân đã lăn lộn kêu khóc tới độ nào. Họ vật vã như con cái qua đời vậy.
Nếu anh nhìn cảnh đó, anh muốn cho những kẻ coi thường trâu đến ruộng
để kéo cày.

Phóng viên: Xin anh trâu bình tĩnh.

Trâu: Mặc complê, ngồi trong phòng máy lạnh, phát biểu những câu hùng
hồn về sự vớ vẩn của đám trâu bò, quả không có gì kém văn hóa hơn thế.
Nếu không tôn trọng chúng tôi, thì tốt nhất hãy lặng im.

Phóng viên: Anh trâu ạ, chẳng qua ông cán bộ ấy coi trâu là một tiêu chuẩn kém. Ông ấy muốn đưa ra một tiêu chuẩn cao hơn.

Trâu: Vậy ông ta cũng chả hiểu gì về kinh tế. Nếu con trâu, con bò đáng
giá vài xu, thì bất kỳ sự phá sản nào cũng xuất phát từ xu mới đến tỷ.
Và bất kỳ nhà quản lý nào cũng hiểu rõ điều này. Lấy dân làm gốc có
nghĩa là lấy trâu bò làm tiêu chuẩn khi quyết định một thứ chi tiêu.
Đấy là khoa học và cũng là đạo đức. Tại sao khi vừa qua một số người tử
tế đến thăm bà con bị nạn, lại tặng trâu bò chứ không tặng vé xem phim?
Vì họ hiểu trâu bò ở đó giá trị hơn tất cả.

Phóng viên: Anh trâu ạ, giá của anh không niêm yết trên thị trường chứng khoán.

Trâu: Tôi biết. Tôi cũng xin thông báo. Đa số người dân chả quan tâm,
cũng chả hiểu gì các chỉ số. Họ cũng còn lâu mới hiểu về ODP, về BOT
hay GDP. Nhưng nói về trâu thì họ hiểu. Vậy hãy cố gắng nói về trâu
nhiều, để giữa cán bộ và nhân dân không cần phiên dịch

Chữ ký của

Làm thế nào để nhận ra nhà văn trong đám đông?

Trong cuộc sống hằng ngày, chúng ta thường phải ra đường, phải chen
lấn, xô đẩy, chạm vai, chạm đùi và thỉnh thoảng chạm mông với cả triệu
người. Trong đám đông hùng vĩ đó, tất nhiên có đủ thành phần: anh sinh
viên, cô học sinh, gã lưu manh, nhà bác học, đấng thầy tu... đồng thời
có các nhà văn lớn, những con người đáng kính mà chúng ta biết đến tác
phẩm nhưng không biết mặt mũi.

Làm sao nhận ra họ để thỏa lòng hâm mộ, để xin chữ ký hoặc để thỏa chí
tò mò? Chúng tôi xin phép được cung cấp một vài phương pháp nhận diện
cho bạn, để bạn có thêm kiến thức và không lỡ dịp khi cần:

- Về thân hình: Nhà văn không khi nào vừa phải. Hoặc vô
cùng béo, hoặc vô cùng gầy. Béo là do họ phải ngồi suốt ngày bên bàn
viết, không đi tập thể dục hay tập dưỡng sinh. Gầy là do họ ít có dịp
dùng những đồ ăn bổ dưỡng. Nếu có một ông không béo, không gầy mà khuôn
mặt phương phi thì đấy quyết không phải nhà văn, mà là nhà xuất bản.

- Về dáng đi: Nhà văn bao giờ cũng chậm, vì đi nhanh quá
sẽ bị nghi là muốn chơi trội còn đi vừa phải sẽ bị kết tội là kẻ không
có cá tính. Nhưng đặc điểm này chỉ đúng với nhà văn già. Nhà văn trẻ
không đi nhanh, không đi chậm mà thay đổi lung tung: chạy vụt lên sau
đó bất ngờ nằm bò ra hay ngồi thụp xuống.

- Về dáng tay: Tay nhà văn không để xuôi xuống, vì như vậy
có vẻ bất lực. Cũng không vung lên vì như vậy có vẻ bốc đồng. Nhà văn
hay đút tay vào túi quần, vừa nắm chặt nhuận bút vừa tiết kiệm được
tiền mua găng tay. Bảo vệ đôi tay với nhà văn là quan trọng vì tuy họ
nghĩ bằng đầu nhưng lại viết bằng tay. Cũng có một số nhà văn viết bằng
mồm nhưng số đó không nhiều.

- Về ngực: Nhà văn luôn luôn ưỡn ngực, bất kể ngực có nở
hay không. Thói quen này bắt nguồn từ chỗ họ hiểu rằng nếu mình không
tự hào về tác phẩm của mình, sẽ không có ai tự hào giúp cả. Nếu một kẻ
vừa ưỡn ngực, vừa ưỡn bụng thì đấy không phải nhà văn, cũng không phải
nhà xuất bản, mà là nhà in. Nhưng ta phải để ý: Hễ nhà văn lớn thì ngực
có một vết lõm! Đấy là do họ thường xuyên tự đấm ngực mình. Còn tại sao
đấm thì không khi nào thiên hạ biết được.

- Về xương sườn: Tất cả các nhà văn đều thiếu xương sườn,
nhất là nhà văn hiện đại. Đơn giản vì ngay tác phẩm của họ còn không có
sườn, nói gì tới họ. Do đấy, rất hiếm nhà văn cởi trần. Nếu đi tắm
biển, thường nhà văn khoác khăn tắm cực to để che một thân hình cực nhỏ.

- Về mũi: Tất cả mũi nhà văn đều nở do được khen nhiều quá. Ai khen? Xin thưa nhà văn nọ khen nhà văn kia!

- Về tai: Tai nhà văn nào cũng to, mỏng và bẹt. To vì hằng
ngày họ nghe đủ thứ tiếng kêu của nhân loại. Mỏng vì họ hay vò đầu bứt
tai khi không nghĩ được ý gì. Còn bẹt là do họ hay áp tai vào tường
nghe dư luận nói thầm. Những nhà văn có tên tuổi thì tai không những
to, mỏng và bẹt lại thêm méo mó do hay phải lắc đầu.

- Về môi: Các nhà văn đều mím môi. Một số do biết rằng như
thế đỡ hại răng, một số vì thường xuyên nghe tin sách của mình không
bán được. Vài nhà văn trẻ có môi vẩu ra nhưng không lâu.

- Về mắt: Mắt nhà văn đặc biệt lanh lợi và tinh. Khi mắt
trái nhìn sang phải thì mắt phải nhìn sang trái. Lúc cả hai mắt cùng
nhìn về một hướng là lúc nhà văn bước vào nhà ăn. Khi gặp ai, nhà văn
luôn nhìn túi áo họ không phải để xem ví mà xem bút, đánh giá liệu đấy
có phải nhà phê bình văn học hay không?

- Tóc: Tất cả các nhà văn đều tóc bờm xờm kể cả nhà văn
nữ. Họ đều có khả năng gội đầu mà không dùng nước. Nếu ai đó trên đầu
có cài hoa thì không phải nhà văn, không phải nhà xuất bản, cũng không
phải nhà in mà là nhà buôn sách cũ.

- Hơi thở: Nhà văn bao giờ cũng thở dồn dập, vì họ trong
trạng thái hồi hộp thường xuyên. Khi nhà văn thở hắt ra, là lúc vừa
bước xuống diễn đàn, còn khi thở ngắt quãng, nhà văn vừa nghe tin chợ
sách sắp mở ra.

Chữ ký của

Phỏng vấn một người câu cá

Phóng viên: Bác ơi, bác có hay câu được cá không?

Người câu cá: Thỉnh thoảng.

Phóng viên: Hỏi điều này khí không phải! Thu nhập của dân câu cá có khá không hả bác?

Người câu cá: À, còn lâu mới bằng câu cái khác. Đặc biệt là những vị câu giờ.

Phóng viên: Câu giờ? Ý bác nói là câu được đồng hồ, hay nói về các cầu thủ bóng đá?

Người câu cá: Ý tôi nói một số vị về hưu.

Phóng viên: Về hưu? Đây là một vấn đề lớn của nước ta.

Người câu cá: Tại sao nó lớn? Tại vì nó kỳ dị. Nếu như ở nhiều nơi
khác, người già mong được nghỉ, đấu tranh để bảo vệ quyền nghỉ, thì ở
nơi mình một số vị già cứ khăng khăng không rời chỗ…

Phóng viên: Chỗ câu ư?

Người câu cá: Cũng hơi giống. Nhưng khác với dân câu cá chỉ… câu cá. Dân về hưu giữ chỗ để câu được… chính mình.

Phóng viên: Bằng cách nào thưa bác?

Người câu cá: Bằng cả triệu cách. Hoặc vận dụng điều này, điều nọ, hoặc
ghi tên vào đề án này, đề án khác. Tất cả điều nhằm mục đích kéo dài ra.

Phóng viên: Tại sao thế nhỉ? Tại sao họ lại có một sức khỏe phi thường?

Người câu cá: Tại lúc làm họ cũng chả... tốn sức bao nhiêu, cũng chả khác chơi là bao nhiêu nên họ có thể làm thêm… mãi mãi.

Phóng viên: Ờ đúng.
Người câu cá: Sau đó, nói thẳng ra, là chênh lệch giữa thu nhập và nghỉ
quá khác xa. Xa đến kinh hoàng. Mà sự chênh lệch này không phải do
lương, mà do chức quyền đem lại.

Phóng viên: Điều ấy chả bí mật gì.

Người câu cá: Thứ ba nữa là họ không tìm ra điểm tựa tâm lý. Đang quen
ra lệnh, quen oai vệ bỗng tự dưng thấy mình nói chả có ai nghe. Đến con
cháu cũng chỉ vâng vâng dạ dạ đủ lệ.

Phóng viên: Điều này có thể thông cảm được.

Người câu cá: Cuối cùng là không tin lớp trẻ. Cứ nghĩ rằng chả có mình thì sẽ loạn ngay. Để rồi khi ra đi chả thấy loạn gì.

Phóng viên: Thưa bác, hiện tượng người đến tuổi nghỉ hưu không chịu
nghĩ đúng là trầm trọng. Nó đã trở thành một chủ đề bàn tán, một vấn
nạn triền miên. Nhưng giải quyết nó làm sao bây giờ?

Người câu cá: À, dễ thôi. Cứ đối xử với các vị câu giờ bằng nguyên tắc của người câu cá.

Phóng viên: Vậy những nguyên tắc đó là gì?

Người câu cá: Đầu tiên là luật. Tôi ngồi đây chẳng hạn, nom trầm tư như
thế, có cảm giác tôi sẽ ngồi vô tận. Nhưng thật ra chẳng phải. Muộn lắm
là sáu giờ tối tôi phải thu cần.

Phóng viên: Vì sao?

Người câu cá: Vì nội quy của hồ. Tất cả các hồ câu đều có chủ. Chả
khách nào được ngồi quá thời gian quy định. Và điều quan trọng là luật
này không thiên vị bất kỳ ai.
Phóng viên: Bất kỳ ai?

Người câu cá: Đúng! Một khi luật pháp còn ngọai lệ, nhất là luật pháp
nghỉ hưu thì ai cũng cảm thấy ngoại lệ ấy cần áp dụng cho mình và họ sẽ
ra sức chứng minh điều đó.

Phóng viên: Đúng vậy!

Người câu cá: Cuối cùng: Tại sao tôi câu cá?... Tại chỗ này có cá. Tại
sao thiên hạ câu giờ? Vì trong giờ có tiền. Làm bớt những đồng tiền
trong giờ đó thì việc câu sẽ kém hấp dẫn hẳn đi.

Phóng viên: Khó lắm.

Người câu cá: Đúng là khó lắm. Cho nên tôi nói mà lòng tôi cũng chả
tin. Tôi có cảm giác lời nói của mình đầy viễn tưởng. Mơ cái thời chức
vụ mà không mang lại bổng lộc là mơ đi tới dải Ngân Hà.

Phóng viên: Bác có để ý tới hiện tượng này không? Nhiều vị về hưu có
mấy tháng mà già sọp hẳn đi, mà gần như đổi khác hoàn toàn thần sắc. Có
vẻ như thế giới trong họ sụp đổ hoàn toàn.

Người câu cá: Điều ấy tôi cũng nhận ra. Với rất nhiều người, khi về hưu
là mất đi điểm tựa tinh thần. Họ cảm thấy sáng ra, sau khi rửa mặt,
đánh răng xong là bơ vơ chả biết làm gì.

Phóng viên: Đâu phải ai cũng có thú vui phong lan, cây cảnh.

Người câu cá: Tôi cho rằng ở ta chưa có một khoa học gọi là khoa học về
hưu. Thực ra, lứa tuổi nào của con người cũng có thú vui và có những
đặc điểm riêng, chứ không phải chỉ có trẻ mới hay.

Phóng viên: Ví dụ?

Người câu cá: Ví dụ như ở Nhật, đạo diễn trẻ là đạo diễn làm phim đầu
tay chứ không phải là hai mươi tuổi. Tóm lại, nhiều quốc gia có những
chính sách để bao nhiêu tuổi cũng có thế bắt đầu.

Phóng viên: Bác đừng trách. Một xã hội đang xây dựng thì không thể vẹn
toàn. Nó buộc phải nhấn mạnh và tận dụng sự trẻ trung là chính.

Người câu cá: Tôi có phản đối đâu. Nhưng tôi có cảm giác là nhìn chung
chúng ta rất nhiều mâu thuẫn. Một đằng muốn trẻ hóa đội ngũ, một đằng
lại hay giữ lại các bác về hưu. Giữ lại các bác về hưu nhưng lại không
có chính sách gì chung cho các bác ấy, để tình trạng đến khi phải về
thật sự thì mạnh ai nấy lo cho số phận của mình.

Phóng viên: Thôi, không bàn cái mênh mông nữa. Với tư cách một người đã lớn tuổi, bác có đưa ra biện pháp cụ thể gì không?

Người câu cá: Lúc ta càng già, ta càng phát hiện ra sự phù du của vật
chất. Cho nên ta sẽ lâm vào nguy kịch nếu không có một ham muốn tinh
thần. Tôi chỉ nghĩ đơn giản vậy thôi.

Phóng viên: Thế câu cá là tinh thần hay vật chất hả bác?

Người câu cá: Tôi đâu câu cá. Tôi chỉ câu… nhà báo thôi mà!

Chữ ký của

Chữ ký của Sponsored content